پستان به طور طبيعي از 15 تا 20 قسمت يا لوب كه شامل غدد و مجاري شيري است تشكيل شده كه همان نسج ترشحي پستان مي باشد. اين لوب ها توسط بافت همبند و ساختمانهاي نگه دارنده احاطه شده و از هم تفكيك مي شوند. اطراف هرم پستاني و حد فاصل عضله قفسه سينه و بافت پستاني با بافت چربي احاطه شده است. بافت چربي زير بافت پستاني مي تواند محل انتشار تومور به جدار قفسه سينه باشد.
سيستم لنفاوي پستان نيز راه ارتباطي پستان با تمام بدن است و در صورت انتشار، سلولهاي سرطاني ميتوانند بوسيله عروق لنفاوي به نقاط دور دست بدن دست اندازي كنند. راه ديگر انتشار سلولهاي سرطاني به نقاط دوردست(به اصطلاح متاستاز) عروق خوني و شبكه وريدي پستان مي باشد.
پستانها در طول زندگي در اثر تغييرات هورموني(دوران بلوغ، بارداري و يائسگي) دستخوش تغييراتي ميشوند كه طبيعي مي باشد.
هر گونه تغيير بصورت افزايش و تكثير سلولي را توده و هرگونه رشد فزاينده و كنترل نشده به همراه عدم فعاليت طبيعي فيزيولوژيك را تومور گويند كه به دو دسته خوش خيم و بدخيم تقسيم ميشوند.
• توده هاي خوش خيم پستان
1- توده هاي التهابي و عفوني پستان: اين توده ها با علائم التهابي به صورت درد، تورم، قرمزي و ترشح چركي از مجرا و يا آبسه خود را نشان ميدهند. عفونت ها و آبسه ها ممكن است در دوران شيردهي خصوصاً در هفته هاي اول بروز كند. در زنان غير شيرده ممكن است مجاري زير هاله ي دور نوك پستان دچار نوعي عفونت مزمن و عود كننده(ماستيت پري داكتاي) شوند كه در پي تغييرات التهابي و پيدايش اسكار (اثر زخم) در پستان منجر به تورفتگي و جمع شدگي نوك پستان، پيدايش توده هايي در ناحيه زير هاله، تشكيل آبسه و گاهي ايجاد مسير ارتباطي فرعي(فيستول) از مجاري زير هاله به طرف پوست دور هاله شوند.
به طور كلي درمان عفونتهاي پستان مصرف آنتي بيوتيك، تخليه پستان از شير(در دوران شيردهي) و تخليه آبسه در صورت تشكيل(توسط پزشك) است.
2- پستانهاي فرعي: پستانهاي فرعي در دوران جنيني بر روي خطوط شيري(از زير بغل تا كشاله ران در دو طرف) در محل زوجهاي پستاني رويش مي كنند. در انسان تنها يك جفت غده پستاني روي سينه باقي مي ماند و ساير نقاط از بين مي روند. در صورتيكه اين غدد اضافي باقي بمانند Polymastia يا غده پستاني فرعي بوجود مي آيد كه گاهي به طور مخفي در زير بغل يا كشاله ران باقي مانده و تا دوران شيردهي تشخيص داده نمي شود و با شيردهي دچار تورم و درد مي شود.
به طور كلي برداشتن اين بافت پستان اضافي يا نوك پستان فرعي ضرورتي ندارد مگر در مواردي كه اهداف زيبايي مطرح باشد و يا اختلالات قابل لمس در آنها بوجود آيد.
3- افزايش حجم پستانها در دوران حاملگي و شيردهي
4- ژنيكوماستي كه به معناي وجود پستانهاي زنانه در مردان مي باشد. اين حالت بيماري محسوب نشده بلكه به دليل افزايش هورمون استروژن(هورمون زنانه) نسبت به تستوسترون(هورمون مردانه) بوجود مي آيد و در سه دوره از زندگي آقايان طبيعي مي باشد: 1- دوران نوزادي 2- هنگام بلوغ 3- در زمان كهولت.
ژنيكوماستي به هيچ وجه عامل مستعد كننده سرطان پستان نيست با اين وجود نمي توان وجود سرطان پستان را در مردان ناديده گرفت زيرا يك درصد از سرطانهاي پستان در مردان شكل مي گيرد. ژنيكوماستي در بيماريها و موارد زير بروز مي كند:
– بيماري سيروز كبدي
– سرطان پروستات
– سندرم كلاين فلتر(مرداني با يك كروموزوم x اضافي و فرمول ژنتيكي 47xxy) و ساير نارسايي هاي كروموزومي مثل دوجنسي(هرمافروديسم) و غيره
– مصرف بيش از حد هورمونهاي جنسي از جمله دوپينگ ورزشكاران و تسريع رشد عضلات در تناسب اندام
– در افراد دوجنسي كه از جنس مردانه به زنانه تغيير جنسيت داده و با تزريق استروژن ژنيكوماستي در آنها بروز مي كند.
– مصرف بيش از حد الكل و برخي مكمل هاي غذايي و داروها
• تومورهاي خوش خيم پستان
1- تغييرات فيبروكيستيك
تغييرات فيبروكستيك شايعترين اختلال خوش خيم پستان بوده و واكنش شديد و افزايش يافته بافت پستان نسبت به تغييرات هورمونهاي تخمداني است به طوريكه نشانه هاي اين بيماري كه شامل درد پستان(گاهي دو طرفه)، لمس توده هاي حساس و يا وجود نواحي سفت در پستان است در طي مراحل مختلف سيكل قاعدگي تغيير مي كند به طوريكه بيشترين علايم درست قبل از قاعدگي پديدار و بعد از قاعدگي كاهش مي يابد. تغييرات فيبروكيستيك در حقيقت شامل تغييرات كيستيك و تغييرات بافتي است. تغييرات بافتي نيز شامل پيدايش بافت فيبروز و اسكلروز است. فيبروز عبارتست از جمع شدن و سفت شدن بافت و كيست به معناي تجمع مايع در كيست هاي گرد يا بيضوي است بنابراين تغييرات فيبروكيستيك كيستهايي هستند كه توسط بافت فيبروز و نسوج سفت احاطه شده اند. بروز اين بيماري در زنان 20 تا 50 ساله شيوع بيشتري دارد اما در هر سني ميتواند بروز كند.
تشخيص و درمان بيماري
بيماراني كه داراي ضايعات كيستيك متعدد و دردناك هستند بايد تحت نظر پزشك معالج بوده، رژيم غذايي خود را به شرح ذيل تغيير دهند و بنا به صلاحديد پزشك براي كاهش درد از مسكن هاي ساده در نيمه دوم سيكل قاعدگي استفاده نمايند.
بيماراني كه در معاينه پستان آنها تنها يك توده مدور و نرم لمس ميشود بايد براي تشخيص توپر يا كيستيك بودن توده تحت سونوگرافي قرار گيرند. كيست هاي منفرد بايد به محض تشخيص بوسيله سوزن باريك(Fine Needle Aspiration) تخليه شوند. اگر مايع كيست خوني نباشد (بي رنگ، خاكستري، آبي يا سبزرنگ) بايد براي بررسي عود كيست، 6-4 هفته پس از تخليه كامل كيست، معاينه مجدد انجام شود. در صورتي كه مايع خوني باشد بررسيهاي ديگر از جمله ارزيابي پاتولوژي مايع، جهت تعيين وضعيت بدخيمي ضروري است.
محدود كردن چربي رژيم غذايي به ميزان 25% از كل انرژي دريافتي و پرهيز از مصرف مواد محرك(متيل گزانتينها) كه در قهوه، چاي، شكلات و غيره يافت ميشود گاهي اوقات موجب كاهش علائم ميشود. فوايد كاهش نمك و استفاده از داروهاي ادرار آور(ديورتيكها) مورد بحث است. برخي پزشكان مصرف مكملهاي ويتاميني مانند ويتامين B6 و E و Primrose oil را توصيه مي كنند. در خانمهايي با علايم شديد ممكن است قرصهاي جلوگيري از بارداري، تاموكسي فن و يا آندروژنها توصيه شود كه به دليل عوارض جانبي در همه موارد تجويز نمي شود.
2- فيبرو آدنوم پستان
شايعترين تومور خوش خيم پستان است. بيشتر از بافت فيبروزه تشكيل شده و سفت و مشخص و لغزنده است. زماني رشدش متوقف ميشود كه قطر آن به 2 تا 3 سانتي متر برسد. فيبروآدنوم ارتباط مستقيمي با حساسيت پستانها نسبت به هورمون استروژن دارد و به همين دليل بيشتر در دهه دوم و سوم زندگي خانمها اتفاق مي افتد و گاهي علائم آن شبيه به سرطان بدخيم بروز مي كند. 5 تا 10 درصد فيبروآدنوم با رشد بسيار سريع در حوالي سنين شروع قاعدگي ايجاد مي شود كه به آن آدنوفيبروم جوانان گفته مي شود.
تشخيص و درمان بيماري
تشخيص قطعي فيبروآدنوم با معاينه باليني، سونوگرافي و بررسي سلولي پس از تخليه توده با سوزن باريك(FNA) ميباشد. پس از تشخيص اگر سن بيمار كمتر از 30 سال باشد و اندازه توده كمتر از 3 سانتيمتر باشد و بيمار براي پيگيري و بررسي مداوم در دسترس بوده و جزء گروه پر خطر براي سرطان پستان (زنان بالاي 50 سال، داراي سابقه خانوادگي سرطان پستان ، چاق ، مصرف كننده زياد چربي و الكل ، … ) نباشد ميتوان بيمار را در فواصل 6 ماهه با انجام سونوگرافي و معاينه توسط پزشك تحت نظر قرار داد. در اين مدت اگر فيبروآدنوم رشد كرده باشد بهتر است از سينه خارج شود. در تمام حالاتي كه سن بيمار بالاي 30 سال است يا هر يك از موارد فوق وجود نداشته باشد جراحي و خارج كردن ضايعه از پستان توصيه ميشود.
3- پاپيلوم
پاپيلوم به صورت توده اي در مجاري بزرگ در ناحيه زير آرئول(هاله ي دور نوك پستان) ظاهر ميشود كه استعداد پيشرفت به طرف بدخيمي را دارد و با علائم ترشحات خوني رنگ يك طرفه از نوك پستان بروز مي كند كه بايد با توده هاي سرطاني كه با ترشحات خوني از نوك پستان همراه اند افتراق داده شود.
«گرچه 80% توده هاي پستاني خوش خيم هستند اما در صورت كشف هر گونه توده مشكوك در پستان به پزشك مراجعه كنيد»
دكتر مهناز روحي
زير نظر دكتر فريبا نبئي، متخصص زنان و زايمان
منابع:
1- كيسز 1999
2- جراحي شوارتز 2005
3- انجمن سرطان آمريكا www.cancer.org 4- مركز بيماريهاي پستان(جهاد دانشگاهي علوم پزشكي تهران) 5- www.mayoclinic.org
منبع خبر:مرکزبهداشت و درمان دانشگاه تهران
س ایا پستان فرعی نیاز ب عمل دارد وچ خطری دارد