واژه اندام فوقانی برای توصیف کمربند شانه ای (شامل استخوان ترقوه و شانه) و بازو تا نوک انگشتان دست به کار می رود مصدومینی که دچار آسیب دیدگی اندام فوقانی شده اند را اغلب می توان راه برد و یا به طور نشسته به بیمارستان انتقال داد.
• شکستگی استخوان ترقوه
شکستگی ترقوه در اثر ضربات مستقیم و به ندرت رخ می دهد و معمولاً توسط نیروها و ضربه های غیر مستقیم دچار شکستگی می شود مثلاً در اثر انتقال نیروی حاصله از اصابت ضربه به شانه و یا سقوط بر روی دست (بیش از حد معمول) باز دچار شکستگی می گردد.
• علایم
علایم زیر ممکن است وجود داشته باشند:
– درد و حساس بودن در موضع شکستگی که با حرکات افزایش می یابد.
– تلاش برای ریلاکس عضلانی و کاهش درد:مصدوم ممکن است آرنج خود را با دست دیگرش نگاهداشته و یا اینکه سرش را به طرف آسیب دیده خم کند.
• اهداف درمانی
– بی حرکت کردن اندام فوقانی آسیب دیده
– ترتیب دادن انتقال مصدوم به بیمارستان
• اقدامات
1) مصدوم باید بنشیند.بازوی سمت آسیب دیده او را روی سینه اش بگذارید و از وی بخواهید که آن را در ناحیه آرنج نگه دارد.
2) موقعیت بازوی سمت آسیب دیده را با به کارگیری یک آویز بالا برنده تثبیت نمایید(مبحث بانداژ را مطالعه نمایید.)
3) به آرامی مقادیری پد نرم (مثلاً یک حوله کوچک و یا پوشاک تا شده) را بین اندام صدمه دیده و بدن قرار دهید تا مصدوم احساس راحتی بیشتری نماید.
4) اندام را به قفسه سینه با به کارگیری یک بانداژ تا شده و پهن (طبق مبحث بانداژ سه گوش) در اطراف سینه و روی آویز ببندید.
5) مصدوم را در وضعیت نشسته به بیمارستان بفرستید.
• در رفتگی شانه
کشش با ماهیت پیچشی شانه، افتادن مستقیم بر روی شانه و یا بازوی کاملاً باز می توانند باعث خارج شدن سر استخوان بازو (هومروس) از حفره مفصل شانه شود. در رفتگی شانه دردناک می باشد و ممکن است در برخی از افراد تا زمان انجام عمل ترمیمی چندین بار عود کند.
• علایم
– دردی که با حرکت تشدید می شود.
– پرهیز از حرکت دادن بازو به علت درد.
– مصدوم در اکثر موارد بازویش را نگه می دارد و سرش را در جهت شانه آسیب دیده خم می کند.
– شانه صاف و زاویه دار به نظر می رسد.
• اهداف درمانی
– تثبیت موقعیت اندام آسیب دیده
– ترتیب دادن انتقال مصدوم به بیمارستان
• اقدامات
1) مصدوم باید بنشیند و به آرامی اندام آسیب دیده را روی سینه خود با زاویه ای قرار دهد که حداقل درد را ایجاد نماید.
2) یک باند سه گوش را بین اندام صدمه دیده و قفسه سینه قرار داده و بانداژ را به گردن بیاویزید.
3) بین بازو و قفسه سینه در سمت آسیب دیده پدی نرم قرار دهید.
4) آویز را به گونه ای تعبیه کنید که اندام و پد های مربوطه بخوبی تثبیت شوند.
تذکر اول : سعی نکنید اقدام به جا اندازی استخوان به درون حفره مفصلی آن نمایید.
تذکر دوم : به مصدوم اجازه خوردن و آشامیدن ندهید چرا که ممکن است بیهوش کردن مصدوم لازم شود.
5) ترتیب انتقال مصدوم به بیمارستان را بدهید به طوری که در طول مسیر در حالت نشسته قرار داشته باشد.
• پیچش و رگ به رگ شدگی مفصل شانه
سقوط بر روی شانه ممکن است سبب پیچ خوردگی لیگامان هایی (رباط هایی )شود که باعث اتصال ترقوه به شانه می شوند.سایر انواع رگ به رگ شدگی بر روی کپسول مفصلی و تاندونهای اطراف مفصل شانه اثر می گذارند.این گونه پیچ خوردگی رباط ها در افراد سالخورده شایع می باشد. روش درمانی مناسب برای این حالت استفاده از یخ و آویز برای ایجاد احساس راحت تری در مصدوم می باشد.
منبع: مباني كمك هاي اوليه ، ترجمه:دكتر نادر سيد رضوي. انتشارات:مؤسسه آموزش عالي علمي كاربردي هلال ايران. چاپ اول.1383.
