ويروس HIV چيست؟
اچ.آي.وي مخفف « ويروس نقص ايمني انسان» است كه آن را با نام Human Immunodeficiency Virus ميشناسند.
بيماري كه ويروس HIV به وجود مي آورد ايدز (AIDS) ناميده ميشود ايدز مخفف سندرم نقص ايمني اكتسابي يا Acquired Immune Deficiency Syndrome ميباشد. در اين رابطه بايد گفت كه ايدز و HIV با يكديگر تفاوت دارند. ايدز يك بيماري با علايم و نشانههاي خاص است ولي HIV نام ويروسي است كه باعث ايجاد اين بيماري ميشود. فرد آلوده به HIV در همان حالي كه ميتواند اين بيماري را به ديگران منتقل كند ولي ممكن است سالها طول بكشدتا مبتلا به بيماري ايدز شود و تنها با انجام آزمايش خون آن هم از دو هفته تا 6 ماه بعد از ورود اولين ويروس به بدن ميتوان پي به وجود آن برد.
● از زمان آلوده شدن به ويروس HIV تا ابتلا به بيماري ايدز چه مدت طول ميكشد؟
از زمان دريافت آلودگي (ورود ويروس به بدن) تا ابتلا به بيماري ايدز ( از كار افتادن سيستم دفاعي بدن)، بدون دسترسي به يك درمان دارويي عليه ويروس HIV، معمولاً يك دوره زماني بين 6 ماه تا 10 سال به درازا ميكشد. اين دوره ميتواند بدون علامت باشد و بعد از اين مدت علايم بيماري ظاهر گشته، شخص مبتلا به بيماري ايدز شود. اين فاصله زماني – آلودگي تا ابتلا به بيماري ايدز – از فردي به فرد ديگر متفاوت است و به عوامل زيادي بستگي دارد از جمله :
* قدرت سيستم ايمني فرد
* تغذيه
* ميزان استرسها و فشار رواني فرد
* ميزان حمايت اجتماعي بيمار
* تعداد ويروسهاي وارد شده به بدن فرد
● نشانههاي آلودگي بهHIV
حدود 70 درصد مردم پس از آلودگي اوليه با ويروس علايم خفيفي مانند : تب، گلودرد، بثورات پوستي، تورم غدد لنفاوي را تجربه ميكنند. اين علايم به سرعت از بين ميروند و تا مدتها ممكن است فرد هيچ نشانهاي نداشته باشد و ظاهراً سالم به نظر برسد. سپس، ويروس در بدن به تكثير و تخريب سلولهاي دفاعي بدن ادامه ميدهد. زماني كه سلولهاي دفاعي بدن در حد خاصي از بين رفتند آنگاه شخص وارد مرحله ايدز ميشود كه در واقع مرحله پاياني عفونت HIV است و با ظهور گروهي از نشانههاي اصلي و فرعي مشخص ميشود.
علايم اصلي
* كاهش وزن بيشتر از 10 درصد
* اسهال مزمن بيشتر از يك ماه
* تب هاي متناوب يا ثابت بيش از يك ماه
* خستگي شديد و پايدار
علايم فرعي
*سرفه پايدار به مدت بيش از يك ماه
*تعريق زياد شبانه
*عفونت پوستي منتشر همراه با خارش
*برفك دهاني (عفونت قارچي در دهان و گلو)
*عفونت تب خالي مزمن پيشرونده و منتشر
* بزرگ شدن منتشر غدد لنفاوي
ممكن است با مشاهده علايم فوق هر كسي دچار ترس و وحشت شود ولي به ياد داشته باشيد كه علايم فوق علايم شايعي هستند كه در بسياري از بيماريهاي مختلف ديگر هم مشاهده ميشوند و اختصاصي بيماري ايدز نيستند. تشخيص آلودگي به ويروس فقط از طريق آزمايش خون مشخص ميشود.
● راههاي انتقال ويروس HIV
1. انتقال از طريق تماس جنسي
يكي از اساسي ترين راههاي انتقال اين بيماري ارتباط جنسي و يا مقاربت است. هر نوع تماس يا ارتباط جنسي محافظت نشده با شخص آلوده ميتواند باعث انتقال اين بيماري گردد از جمله ارتباط واژينال، مقعدي و يا دهاني. همچنين نسبت آلوده شدن زن به مرد سه به يك ميباشد.
نكته مهم ديگر آن است كه هرگونه بيماريهاي مقاربتي ميتواند شانس آلوده شدن به اين بيماري را افزايش دهد. زيرا بيماريهاي آميزشي يا مقاربتي باعث ايجاد جراحت ها يا زخم هايي در نواحي تناسلي مينمايند كه از طريق زخم، ويروس به راحتي وارد بدن ميشود. منظور از بيماريهاي مقاربتي يا بيماريهاي آميزشي (STD) انواع عفونتها و بيماريهايي است كه در اثر مقاربت يا آميزش جنسي منتقل ميشوند. مانند سوزاك، سيفليس.
● آيا با انجام يكبار رفتار جنسي پرخطر احتمال ابتلا به بيماري ايدز وجود دارد؟
بايد به يادداشت كه در هر بار رفتار پرخطر با فردي كه آلوده است احتمال انتقال بيماري وجود دارد. از آن جايي كه مشخص نيست چه كسي آلوده است و چه كسي آلوده نيست، پس بهتر است از رفتارهاي پرخطر اجتناب نمود.
حتي به افرادي كه HIV مثبت هستند نيز، براي پيشگيري از ورود سريع به مرحله ايدز همين توصيه ميشود. زيرا با هر بار رفتار پرخطر تعداد ويروس بيشتري از ويروسهاي موجود در فرد مبتلا وارد بدن ميشود و هرچه تعداد ويروسها بيشتر و متنوعتر شود، فرد با سرعت بيشتري از مرحله HIV مثبت به مرحله ايدز ميرسد. به عبارت ديگر هرچه رفتارهاي پرخطر بيشتري انجام شود، سيستم ايمني بدن سريعتر از بين ميرود. بنابراين در مورد افراد سالم انجام حتي يك بار رفتار پرخطر نيز احتمال مبتلا شدن را بدنبال دارد و در افراد مبتلا به HIV مثبت نيز باعث تشديد و تسريع بيماري ميشود.
2. استفاده مشترك از سرنگ و سوزن آلوده جهت تزريق
استفاده مشترك از سرنگ، سوزن يا هر نوع وسيله تزريق ديگر باعث ميشود خون فرد آلوده وارد بدن فرد ديگر شده او را به راحتي در معرض انتقال مستقيم HIV قرار دهد.
مصرف مواد مخدر نيز باعث ناتواني در تفكر، برنامهريزي و اختلال در قضاوت ميشود. به اين ترتيب مواد با تسهيل اقدام به رفتارهاي پرخطر مانند انجام ارتباط جنسي با افراد غريبه و يا خشونت در رابطه جنسي باعث افزايش خطر آلودگي به HIV مينمايد. حتي در خوشبينانهترين حالت، به علت عدم كنترل كافي مغز ممكن است كه از كاندوم «استفاده صحيح» نشود.
3. انتقال از طريق خون و فرآوردههاي خوني آلوده
استفاده از خون و فرآوردههاي خوني آلوده به ويروس HIV از ديگر راههاي انتقال است (خون قدرت آلودهكنندگي بالايي دارد).
4. انتقال از مادر آلوده به جنين در داخل رحم و يا كودك در طي دوران شيردهي
ويروس از مادر آلوده به كودك ممكن است در دوران حاملگي، هنگام وضع حمل يا كمي بعد از زايمان منتقل شود. شيردادن هم يك از راههاي سرايت آلودگي از مادر به فرزند است. در كودكان آلودگي به ويروس HIV به سرعت به طرف ايجاد بيماري ايدز پيشرفت ميكند و شانس زنده ماندن كودك هم كم است.
5. راههاي ديگر انتقال عبارتند از :
پيوند اعضاء از بافتهاي آلوده، خالكوبي يا تاتو با سوزن مشترك، سوراخ كردن گوش توسط سوزن و وسايل آلوده، طب سوزني، استفاده از مسواك و تيغ ريش تراش به صورت مشترك، ختنه با وسايل آلوده.
● ايدز از چه راههايي سرايت نميكند؟
* بغل كردن و در آغوش گرفتن
* دست دادن
* تماس معمولي افراد در منزل، محل كار و يا اجتماع با بيمار
* استفاده از وسايل غذاخوري مشترك
* آب و غذا
* از راه هوا ( عطسه و سرفه)
* تماس با اشك و عرق بيمار
* استفاده از استخرهاي شناي عمومي، حمام و توالت عمومي
* دستگيره در، گوشي تلفن و بليط اتوبوس
* استفاده از البسه دست دوم
* استفاده از وسيله نقليه عمومي
* نيش حشرات و يا تماس با حيوانات
* ريش تراشيدن، خالكوبي يا ختنه البته به شرطي كه تيغ و يا سوزني كه استفاده ميشود فقط براي يكنفر استفاده شود.
* بوسيدن و يا آب دهان (در صورتي كه در دهان زخم و يا بيماري لثه كه باعث انتقال ويروس از راه خون شود، وجود نداشته باشد).
بنابراين با توجه به موارد فوق نياز به جداسازي افراد آلوده و يا بيمار از افراد سالم يا خانواده آنها وجود ندارد. فرد آلوده به ويروس ميتواند يك زندگي عادي اجتماعي داشته باشد و لزومي به جداسازي و قرنطينه نمودن او نيست.
– پيشگيري در موارد جنسي
● رعايت سه اصل ABC ( خويشتنداري و تأخير در اولين تماس جنسي (Abstain / Delay sexual debut )، وفاداري به همسر و پايبندي به اصول اخلاقي و نظام خانواده بعد از ازدواج (Be Faithful / Partner reduction) ، استفاده از كاندوم كه تا 90 درصد موفق ميباشد ( Use Candom)
● عدم نوشيدن بيش از حد مشروبات الكلي و عدم استفاده از مواد مخدر
● درمان به موقع بيماريهاي مقاربتي
– پيشگيري در معتادان
● در معتادان تزريقي، عدم استفاده از سرنگ مشترك
– پيشگيري در مراكز درماني
● كنترل سلامت خون و فرآوردههاي خوني
● استفاده از سرنگ مجزا براي هر فرد در تزريقات
● استفاده از وسايل استريل و يكبار مصرف در دندانپزشكي مانند مكنده بزاق ( سرساكشن) ، سرسوزن بيحسي، ليوان غرغره
– پيشگيري در مراكز عمومي
● استفاده از تيغ يكبار مصرف در آرايشگاهها، عدم استفاده مشترك وسايل خالكوبي و تاتو، خلال دندان يا مسواك و …
– پيشگيري در انتقال از مادر به كودك
توصيه به عدم بارداري يا استفاده از روشهاي مطمئن جلوگيري از بارداري مانند توبكتومي (بستن لوله در زنان) يا وازكتومي (بستن لوله در مردان) در افراد مبتلا.
● چرا بايد از كاندوم استفاده نمود؟
كاندوم تنها وسيلهاي است كه 85 تا 90 درصد قادر به پيشگيري از بيماريهاي آميزشي و از همه مهمتر ايدز است (در صورت استفاده صحيح و هميشگي).
● در چه كساني آزمايش HIV الزامي است؟
در كساني كه رفتارهاي پرخطر دارند از جمله :
– مردان هم جنس باز
– معتادان تزريقي
– شركاي جنسي متعدد
– Sex Workers
– تماس جنسي با فرد HIV مثبت و فرد معتاد تزريقي
– كسي كه مبتلا به سل منتشر است
– كسي كه STD دارد
– كسي كه مورد تجاوز جنسي قرار گرفته است
– كسي كه Needlstick شده است ( فرو رفتن سوزن آلوده در حين تزريق به خصوص در بين كادر درماني)
– كساني كه بيماري مزمن و طول كشيده عفوني دارند مانند كانديديوز مكرر، تبخال مكرر، پنومونيها، لنف آدنوپاتيهاي بيدليل، منونوكلئوز و غيره …
لازم به توضيح است در صورت تماس مشكوك ( تجاوز يا Needlstick شدن) و احتمال ابتلا به ويروسي HIV دستورالعمل زير بايد اجرا شود:
1. تست HIV در همان روز تماس، 6 هفته بعد، 12 هفته بعد و سپس 6 ماه بعد
2. مصرف داروي ضدويروس HIV
3. مشاوره
● درمان HIV / ايدز
در حال حاضر براي اين بيماري درمان قطعي نيز وجود ندارد ولي درمانهاي جديد و موثري براي اين بيماري وجود دارد كه ورود به مرحله ايدز را به تأخير مياندازند.
● مراكز بيماريهاي رفتاري يا كلينيكهاي مثلثي
شايد بپرسيد براي رسيدگي، مشاوره و درمان HIV / ايدز به كجا بايد مراجعه نمود؟ در حال حاضر، مراكز تخصصي درمان و مشاوره ايدز با نام مركز مشاوره بيماريهاي رفتاري، تحت نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي وجود دارند. اين مراكز به درمان و رسيدگي سه بيماري مرتبط با يكديگر ميپردازند:
1. ايدز و هپاتيت
2. اعتياد
3. بيماريهاي مقاربتي يا آميزشي
معاونتهاي بهداشتي كليه دانشگاههاي علوم پزشكي در سراسر كشور اين خدمات را ارائه ميدهند. در بسياري از مراكز درماني و مشاوره انجام آزمايش HIV به صورت رايگان و ناشناس (بدون معرفي فرد و دريافت تنها يك شماره كد) انجام ميپذيرد از جمله : مركز مشاوره اختلالات رفتاري – بيمارستان امام خميني ، تلفن تماس: 66911296 . تهيه و تنظيم : مريم فتحي زير نظر دكتر مهناز روحي
منبع خبر:مرکزبهداشت و درمان دانشگاه تهران
