تب خال

تب خال نوعي ویروس است که بیش از 80% مردم آن را با خود دارند. علت آن از طریق ویروسی به نام هرپس سیمپلکس (Herpes Simplex) می‌باشد. از نظر سرایت، درجه بالایی دارد زیرا قابلیت سرایت به دیگر قسمت‌های بدن را نيز دارد. وقتی ویروس شخص را مبتلا می‌کند در حالت سکون در جاهایی که عصب حسی صورت و دهان وجود دارد، تثبیت می‌شود.

ضایعه تب خال که در حالت معمول و شایع به صورت زخم سطحی و سوزش دار بر روی لب ها در سنین مختلف دیده می شود ، یکی از انواع شایع عفونت با ویروسی به نام هرپس ویروس است. این ویروس که دو نوع 1 و 2 دارد، انواع مختلفی از عفونتهای پوستی به شکل تاول های ریز گروهی در زمینه قرمزی از سطح پوست ایجاد می نماید. عفونت معمولاً در سنین کودکی از راه ترشحات دستگاه تنفسی به کودک منتقل می شود . لذا بوسیدن کودکان سبب آلودگی آنها به این ویروس می شود. در جوامع پر جمعیت در حدود 90-80 % افراد تا سنین بزرگسالی به این ویروس آلوده شده اند. آلودگی با عفونت این ویروس که در ابتدا به آن عفونت اولیه می گویند در کودکی معمولاً به شکل زخمهای سفید در مخاط دهان همراه با تب، ریزش بزاق و بی قراری در کودکان بروز می کند. لیکن در بسیاری از موارد، ورود ویروس به بدن بدون علامت واضح بالینی است. در هر دو حالت (چه با علامت و چه بدون علامت) این ویروس در گره های عصبی بدن به طور نهفته به زندگی خود ادامه می دهد و در فرصت های مناسبی در طول زندگی فرد به اشکال مختلف تظاهر می کند. به این عود خود به خود ، عفونت ثانویه می گویند.

• آیا عود تب خال در همه افراد آلوده اتفاق می افتد؟
با اینکه این احتمال برای تمام افراد مبتلا به عفونت اولیه وجود دارد، لیکن عود ضایعات بیشتر در افرادی که دفاع بدن آنها به علل مختلف ضعیف شده است اتفاق می‌افتد مانند تب های شدید، بیماریهای ضعف ایمنی مانند مصرف داروهای ضد سرطان و در بیماری AIDS ، در هیجانات شدید عصبی و یا آنچه در بين عوام مصطلح است ، بعد از دیدن خوابهای ترسناک که در واقع نوعی استرس به حساب می آید.
علائم این عفونت ثانویه در اکثر موارد تاولهای ریز گروهی بر روی لب ها می باشد که گاهي همراه با سوزش و ورم شدید لب هاست. البته تاولهای ریز گروهی می توانند در تمام صورت – داخل دهان – روی نوک انگشتان، داخل قرنیه چشم ایجاد شوند و همانگونه که اشاره شد در افرادی که زمینه ضعف ایمنی شدید دارند یا مبتلایان به درماتیت سرشتی این ضایعات می‌تواند در تمام بدن پخش شده و نمایی به نام اگزمای هرپتیفرم ایجاد نماید.
در اکثر موارد این بیماری خفیف و موضعی است و بدن قادر خواهد بود که در مدت حدود یک هفته بر آن غلبه نماید. در این مدت فقط درمانهای علامتی مانند استفاده از محلولهای ضدعفونی کننده و پمادهای ضد ویروسی موضعی کافی است. ولی در مواردی که بیماری شدید است و یا عود مکرر بیماری برای بیمار بسیار آزار دهنده می شود مصرف درمانهای ضد ویروسی خوراکی توصیه می شود.
برخی از این بیماران از چنین ضایعات دردناکی در قسمت های مختلف ناحیه تناسلی رنج می برند. كه اكثرا عامل بیماری، ویروس تیپ 2 است و بیماری، اولين بار از راه مقاربت انتقال یافته است. عود مکرر و درمان آن مانند موارد ذکر شده قبلی است.
واکسني برای درمان بیماری وجود دارد ولی هنوز استفاده گسترده و عملی آن متداول نیست.

بیماری زونا نوع دیگري از تاولهای پوستی ایجاد می نماید که عامل آن ویروس واریسلا = زوستر است. در این بیماری نیز مانند بیماری قبلی ویروس در گره های عصبی نهفته می ماند و در مواقع ضعف ایمنی بدن در قسمتی از بدن که به درماتوم موسوم است تاولهای گروهی با نمای خوشه انگوری بروز مینماید.
ویروس اولیه این بیماری ، ویروسی است که باعث بیماری آبله مرغان در کودکی می شود پس از بهبود، این ویروس در بدن نهفته می ماند و منتظر فرصت مناسبی برای عود می شود.
معمولاً قبل از بروز تاولهای زونا بیمار ممکن است در قسمتی از بدن که می تواند شامل سر – سینه – پشت – کمر – شکم و یا اندامها باشد، احساس درد شدید یا سوزش نماید. پس از 48 ساعت در محل درد تاولهای گروهی در زمینه قرمز رنگ ظاهر می شود. شیوع این بیماری خوشبختانه از بیماری تب خال کمتر است و بیشتر بزرگسالان و افراد مسن را مبتلا می نماید. در موارد خفیف بیماری و در افرادی که از لحاظ عمومی سالم هستند این ضایعات ظرف مدت 10-7 روز بهبود مي يابد ولی در موارد شدید و در افراد مسن پس از بهبود ضایعات جلدی درد بسیار شدیدی در مسیر ریشه های اعصاب باقی می ماند. درمانهای مختلف و متعددی براي این بیماران زیر نظر پزشک وجود دارد. تماس فرد مبتلا به زونا با فردی که تا به حال مبتلا به آبله مرغان نشده است باعث ابتلا به آبله مرغان می شود!

• علل ویروس:

1. اشعه ماورا بنفش حاصل از نور خورشید یا آفتاب گرفتن

2. خستگی و استرس

3. سرما خوردگی، آنفلوآنزا و یا تب

4. ضعف سیستم ایمنی بدن

5. قاعدگی زنان

6. قرار گرفتن در شرایط بد آب و هوايي يا حرارت بيش از حد

7. بارداری

8. زخم‌های دهانی، جراحی‌های دهان و دندان

9. ضربات فیزیکی به لب و دهان

• مراحل تب خال

تب خال 5 مرحله دارد:

1. خارش: این مرحله بین چند ساعت و یا یک روز طول می‌کشد. در این مرحله تب خال قابل رويت نیست اما با سوزش و خارش همراه است. با استفاده از کرم‌های ضد ویروسي می‌توان از این علائم جلوگیری کرد.

2. تاول: در این مرحله تجمع مایع به صورت کانون دردناک ويروسي و معمولا در روز دوم ایجاد می‌شود. درمان در این مرحله شامل بکار بردن کرم‌های ضد ویروس بوده و باعث کاهش دوره تبخال می‌شود.

3. زخم: زمانی که تاول‌ها ترکیده شوند، زخم‌ها ترشح می‌کنند. برای چند روز این مرحله دردناک است. این مرحله بسیار مسری است.

4. پوسته پوسته شدن زخم: بعد از 4 روز لایه نازکی به صورت پوسته پوسته روی زخم ایجاد می‌شود. پوست اطراف زخم ممکن است ترک برداشته و حتی همراه با خونریزی باشد. مرطوب نمودن این نواحی باعث کاهش این مشکل خواهد شد. این مرحله دیگر مسری نیست.

5. ترمیم زخم: بعد از 12-9 روز، ترمیم و بهبودی در ناحیه زخم ایجاد می‌شود. پوست این ناحیه مدتی قرمز و صورتی می‌شود ولی به سرعت از بین می‌رود.

• پیشگیری

1. تاول‌ها را نباید ترکاند.

2. هنگام دست زدن به نواحی تبخال، دستها را باید شست و بعد از شستشوی ناحیه، دوباره دستها تمیز شود.

3. از روبوسی با دیگران خودداری کنید.

4. هنگام پاک کردن مواد آرایشی دقت لازم را بعمل آورید و از دست مالیدن به چشم‌ها خودداری کنید.

5. از تماس لنزهای چشمی با بزاق خودداری شود و همیشه قبل از تماس با لنز دستها را بشویید.

6. از ظروف دیگران همچون کارد، چنگال و فنجان به خصوص ظروف متعلق به بچه ها استفاده ننماييد.

7. در هنگام بروز تب خال بهتر است از ارتباط جنسی بپرهیزید تا از پیدایش تب خال در اندام تناسلی پيشگيري شود.

8. از وسایل بهداشتی دیگران همچون حوله و دستمال صورت استفاده ننماييد.

9. قبل از مراجعه به دندانپزشک خانوادگی خود، از بهبودی تب خال اطمینان حاصل کنید.

• درمان

درمان ضد ویروسي را باید از ابتدای بروز عفونت شروع نمود. اقدام به درمان اززمان شروع علائم خارش، باعث کاهش 50% علائم خواهد شد. با اين حال در هر مرحله از تب خال مي‌توان اقدام به درمان نمود.

گردآوري: دكتر فاطمه صرافها

منبع خبر:مرکزبهداشت و درمان دانشگاه تهران