نحوه پيشگيري از بروز مسموميت هاي دارويي، شيميايي و غذايي :
1. كودكان 1 تا 6 ساله، پر خطرترين گروه سني از نظر بروز مسموميت هستند. داروهاي خود را در مقابل چشم كودكان نخوريد، چرا كه كودكان از رفتار بزرگسالان تقليد مي كنند و ممكن است دور از چشم والدين داروها را به دهان ببرند.
2. بسياري از داروها و محصولات خانگي مانند جوهر نمك، مواد شوينده و لك بر، سموم حشره كش و جونده كش (مانند مرگ موش)، تينر، ضديخ، بنزين و نفت مي توانند در صورت بلعيده شدن و تماس با پوست و چشم و يا در صورت تنفس، بسیار سمي باشند.
3. نام داروي مصرفي و ميزان مصرف آن را به خاطر بسپاريد و يا يادداشت كنيد تا دوز تكراري مصرف ننماييد.
4. كيف دستي، ساك خريد و كيسه هاي نايلوني را دور از دسترس كودكان قرار دهيد. ممكن است داخل آنها وسايلي باشد كه توسط كودك بلعيده شود و يا كودك ضمن بازي آنها را روي سر خود كشيده و سبب خفگي وي شود.
5. هنگام بازي كودكان در فضاي باز مراقب آنها باشيد تا توسط گلها و گياهان سمي، مسموم نشوند. تماس پوست با برخي از اين گياهان و يا به دهان بردن آنها منجر به مسموميت كودكان مي شود.
6. در سفر از خوردن گياهان و قارچهاي خودرو اجتناب نماييد و گياهان يا قارچها را به دليل مصرف آنها توسط جانوران، غير سمي تلقي ننماييد. زيرا تشخيص گياهان و قارچهاي سمي از انواع بي خطر بسيار مشكل است.
7. مسموميت با گياهاني مانند خرزهره، ديفن باخيا و كرچك مي تواند كشنده باشد. در صورت وقوع مسموميت با اين گياهان بيمار را در اسرع وقت به نزديكترين مركز درماني منتقل كنيد.
8. در هنگام مصرف دارو و يا استفاده از فرآورده هاي شيميايي حتماً در نور كافي برچسب روي بسته بندي را مطالعه نموده سپس مصرف نمائيد. استفاده از داروها و مواد شيميايي د ر تاريكي مي توانند خطرناك باشد.
9. در هنگام استفاده از مواد شيميايي و فرآورده هاي شوينده و پاك كننده، پنجره ها را باز كنيد تا هوا به خوبي در محيط جريان داشته باشد. از اختلاط مواد شيميايي مانند جوهر نمك و مواد سفيد كننده و لک بر جداً خودداري كنيد. بخارات و گازهاي ناشي از اين اختلاط بسيار سمي و خفه كننده مي باشند.
10. هميشه پس از استفاده از مواد شيميايي سريعاً درب آن را ببنديد و دقت نمایید که هيچ ظرف دربسته اي از دسترسي كودكان در امان نيست.
11. در صورتيكه كودك شما ماده اي غير خوراكي را بلعيد، با مركز اورژانس 115و يا مركز اطلاع رساني داروها و سموم 09646 تماس بگيريد.
12. محصولات شيميايي و شوينده، نفت و بنزين را هميشه در ظرف اصلي آن نگهداري كنيد. هيچگاه اين فرآورده ها را در ظرف مواد خوراكي (مانند بطري نوشابه) نگهداري نكنيد. اين عمل سبب خورده شدن اشتباهي اين مواد توسط كودكان مي شود.
13. جهت كاهش احتمال بروز مسموميت با گاز منوكسيد كربن (كه بي رنگ، بي بو و شديدا” سمي است) بايد يك سيستم تهويه هوا در محيط باشد. دائما” از سلامت و استاندارد بودن دستگاههاي گرمازا و وسايل غذاپزي اطمينان حاصل نمائيد و دودکش این وسایل را کنترل کنید.
14. هيچگاه در داخل اتومبيل با موتور روشن در مدت هرچند كوتاه، نخوابيد. اين كار سبب بروز مسموميت كشنده با منوكسيد كربن خواهد شد. همچنين از روشن كردن گاز پيك نيكي در داخل چادر و يا اتومبيل و يا در محيط بسته ديگري به منظور تامين گرما، جدا” خودداري نمائيد.
15. چنانچه در يك محيط بسته و داراي بخاري نفتي يا گازي حالت تهوع، سرگيجه و خواب آلودگي داشتيد، سريعاً بقيه را در جريان بگذاريد و اگر مشكوك به مسموميت با منوكسيد كربن هستيد سريعاً محيط را ترك كنيد. هر شخصي كه با گاز منوكسيد كربن در تماس بوده و داراي علايم ملايم تا متوسط است بايد فوراً توسط پزشك معاينه شود. نوزادان و افراد مسن، زنان حامله، افرادي كه داراي ناراحتي هاي قلبي عروقي هستند چنانچه با اين گاز در تماس باشند حتي در صورت نداشتن علامت حتماً بايد توسط پزشك معاينه شوند.
16. غذاهاي مسموم كننده ممكن است بو يا مزه ناخوشايندي نداشته باشند. با وجوديكه اكثر مسموميت هاي غذايي معمولاً ظرف 24 ساعت برطرف مي شوند، اما بعضي از آنها مي توانند كشنده باشند.
17. رعايت ايمني غذايي مانع بروز مسموميت غذايي مي شود. ضمن سفر از حمل گوشت خام و تخم مرغ خام و فرآورده هاي لبني با ماندگاري كوتاه خودداري نماييد، چرا كه سريعا” فاسد مي شوند.
18. از خريد قوطي هاي كنسرو داراي برآمدگي، فرورفتگي و يا نشتي خودداري كنيد و مطمئن شويد كه درپوش آن ها شكسته نشده باشد. اگر فرآورده اي ظاهر و يا بوي ناخوشايندي داشت، به هيچ عنوان آن را نچشيد و کنسروها را قبل از مصرف 20 دقیقه در آب درحال جوشیده حرارت دهید و سپس مصرف نمایید.
19. در طي سفر براي حمل مواد غذايي فاسد شدني، از يخدان مناسب استفاده كنيد.
20. هرگز غذاهاي پخته شده را بيش از 2 ساعت (اگر هواي اتاق گرم مي باشد، بيش از يك ساعت) در دماي محيط رها نكنيد. براي دوباره گرم كردن غذاهاي باقيمانده آنها را تا 74 درجه سانتي گراد گرما دهيد و همچنين غذاهايي كه بيش از 3 روز باقيمانده اند را مصرف نكنيد.
21. هميشه قبل از آماده كردن و يا خوردن غذا، دستهايتان را با صابون بشوييد. نوعي از اسهال ميكروبي در طي سفر و به دليل عدم رعايت بهداشت قابل انتقال است.
22. به خاطر داشته باشيد دستهايتان را بعد از استفاده از سرويسهاي بهداشتي، برداشتن گوشت خام، سيگار كشيدن، دست زدن به حيوانات و دست زدن به زباله ها حتماً بشوئيد.
23. علايم و نشانه هاي برخي از مسموميتهاي غذايي با تاخير ظاهر مي شود. يعني ممكن است 12 تا 24 ساعت بعد از مصرف غذاي آلوده، علايم در فرد مسموم بروز نمايد. علايم و نشانه هاي اين مسموميت ها شامل سردرد، تب، خستگي، تهوع، استفراغ، اسهال آبكي شديد، كم شدن آب بدن، ضعف و درد شكم مي باشند.
24. بوتوليسم نوعي مسموميت غذايي كشنده است كه در اثر مصرف كشك غير پاستوريزه، غذاهاي كنسروي (كه قبل از مصرف حرارت مناسب به آنها نرسيده است) و يا سوسيس و كالباس خام و آلوده بروز مي كند. علايم و نشانه هاي اين مسموميت با تاخير(بعد از 12 تا 24 ساعت) ظاهر مي شود و شامل تاري ديد، دوبيني، افتادگي پلك فوقاني، عدم توانايي حركتي، اختلال تكلم، لكنت زبان، سختي بلع، و خشكي و درد گلو مي باشد. مهمترين اقدام درماني در اين مسموميت تجويز سريع ضد سم (Anti toxin) در مركز درماني مي باشد. در صورت عدم درمان ممكن است فرد مسموم در اثر فلج تنفسي فوت نمايد.
25. دستور طلائي پيشگيري از مسموميت غذايي: ” پختن غذا و خوردن آن در همان روز ” است.
26. اقدامات خارج از بيمارستان در مار گزيدگي: بيمار را آرام كنيد و از حركات بيش از حد او جلوگيري كنيد.
27. عضو محل گزيدگي مار را بايد بي حركت و هم سطح يا كمي پايين تر از سطح قلب نگه داشت.
28. بستن يك نوار محكم و پهن،چند انگشت بالاتر از محل گزيدگي مار بويژه اگر محل گزيدگي در دست ها يا پاها باشد. بستن نوار نبايد آنقدر سفت باشد كه جريان خون اندام را مختل كند. اگر ورم باعث سفت شدن نوار شد، آنرا باز كنيد و از محلي بالاتر ببنديد. هر 10 تا15 دقيقه، به مدت 1 دقيقه نوار را باز كرده و دوباره ببنديد. اين كار بايد تا زمان آماده شدن پادزهر ادامه يابد.
29. در مارگزيدگي بايد از سرد كردن عضو با آب سرد يا يخ خودداري كرد.
30. هر چه سريعتر فرد مار گزيده را به اورژانس بيمارستان منتقل كنيد و زمان را با تلاش براي كشتن و يا گرفتن مار از دست ندهيد.
31. اگر طي 5 تا 7 سال اخير مصدوم مارگزيده، واكسن كزاز تزريق نكرده است به پزشك اطلاع دهيد.
32. گزش عقرب مي تواند منجر به بروز درد شديد در ناحيه گزش شود اما علائم تهديدكننده حيات و حوادث منجر به مرگ به ندرت رخ مي دهد.
33. تورم ناشي از گزش عقرب، عموماً محدود به ناحيه گزش است و احساس بي حسي و سوزش در ناحيه گزش براي 4 تا 6 ساعت بوجود مي آيد و معمولاً پس از 24 ساعت بهبود مي يابد.
34. زنبور گزيدگي ممكن است در اثر نيش انواع زنبور مانند زنبورعسل و زنبورسرخ بروز نمايد.
35. نيش زنبورعسل ماده، به كيسه محتوي زهر متصل است و پس از گزش در زخم باقي مي ماند و محتويات كيسه زهر به زخم منتقل مي شود.
36. در مورد نيش زنبور عسل، برداشتن سريع نيش از روي زخم، جهت جلوگيري از ورود بيشتر سم به زخم ضروري است.
37. اگر فرد زنبورگزيده مشكل تنفسي داشت و يا تورم شديد وسريع در محل گزش بروز كرد، بايد به پزشك مراجعه نمايد.
38. اقدامات اوليه در گزش هاي معمولي زنبور عبارتند از: محل زنبور گزيدگي را با آب و صابون بشوئيد.
39. روي محل زنبور گزيدگي كمپرس سرد يا كيسه محتوي يخ قرار دهيد و به طور متوالي هر 15 دقيقه يكبار كيسه يخ را از روي پوست برداريد. از قراردادن مستقيم يخ روي پوست اجتناب نمائيد و از گرم كردن موضع بپرهيزيد.
40. حشره دراكولا یا بند نه نيش مي زنند و نه گاز مي گيرند بلكه تركيبات سمي و محركي ترشح مي كند كه باعث ايجاد زخمهاي پوستي و چشمي مي شود.
41. سم حشره دراکولا یا بند باعث ايجاد صدمات بافتي، زخم و تاول مي شود. علائم به صورت قرمز شدن موضعي، جوشهاي كوچك همراه با خارش و در انتها ورقه ورقه شدن و پوسته پوسته شدن پوست مي باشد.
42. له شدن حشره دراکولا یا بند روي پوست و يا خاراندن پوست سبب انتشار سم و تشديد زخمهاي روي پوست خواهد شد.
43. درمان قطعي براي سم حشره دراکولا یا بند وجود ندارد و عارضه بعد از مدتي خود به خود خوب مي شود. براي تخفيف عارضه پوستی سم حشره دراکولا، می توان در ساعات ابتدايي، با آب و صابون معمولي محل عارضه را شستشو داد و به طور تجربي استعمال الكل سفيد بر روي موضع آلوده به سم حشره دراکولا یا بند مي تواند در كاهش علايم موثر باشد.
44. در مناطقي كه حشرات زياد وجود دارد، بهتر است روي پوست بدن مخصوصا بدن كودك از کرمهای دور کننده حشرات استفاده نمود. اما بايد توجه داشت استفاده دائم از اين مواد سبب حساسيت بيشتر می شود.
45. برای پیشگیری از گزیدگی در محيط‌‌هاي باز، پيراهن آستين بلند و شلوار بلند به كودكان بپوشانید.
اگر با موارد مسموميت برخورد كرديم، چه بايد بكنيم؟
1. در مسوميت هاي دارويي و شيميايي بايد بدانيم فرد مسموم چه نوع ماده ای، چه مقدار، چه موقع از روز و از چه راهي مصرف كرده است.
2. اگر بيمار هوشيار بود با مركز اطلاع رساني داروها و سموم به شماره 09646 و یا اورژانس 115، تماس گرفته و در خصوص اقدامات بعدي سوال مي نماييد.
3. اگر فرد مسموم هوشيار نبود و يا مواد اسيدي، قليايي و يا نفتي را بلعيده بود، از ايجاد استفراغ در فرد مسموم خودداري كنيد و سريعا” مسموم را به نزديكترين مركز درماني منتقل نماييد.
4. در مورد مسموميت با گازها خصوصا” منوكسيد كربن، بايد سريعا” فرد مسموم را به فضاي باز ببريم و سپس به مركز درماني برسانيم.
5. در تماس پوست و چشم با مواد شيميايي و يا سوزاننده ، موضع را فوري با آب فراوان بشوئيد و در اسرع وقت به پزشك مراجعه نماييد.
6. در صورت تماس پوست يا چشم با مواد اسيدي يا قليايي، به هيچ وجه از مواد شيميايي براي خنثي سازي آنها استفاده نكنيد زيرا اين كار سبب بدتر شدن و تشديد عوارض مي شود.
تهيه شده در ستاد مركزي اطلاع رساني داروها و سموم
معونت غذا و دارو، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي
بهمن 1387
