قلب، ريه‌ها و اصلی ترين عروق خونی بدن در درون قفسه سينه (توراكس) قرار گرفته و توسط استخوان جناغ و دوازده جفت دنده تحت حفاظت مي‌باشند. دنده‌ها برای حمایت از ارگانهای فوقانی شکمی نیز به میزان کافی رو به پايين گسترش و امتداد يافته‌اند. ايجاد يك زخم نافذ در ناحيه سينه مي‌تواند باعث ايجاد آسيب شديد داخلی هم در ناحيه سينه و هم در ناحيه فوقانی شکم گردد. مخصوصاً ريه‌ها بسيار مستعد به مجروح شدن مي‌باشند كه اين جراحات ممكن است مستقيماً روی خود ریتین اثر گذارده و یا اینکه باعث سوراخ شدگی پرده‌های غشائی پوشاننده و محافظ ريه‌ها (يعني پرده‌های پلور) گردند. در اثر جراحات نافذ، هوا مي‌تواند وارد قفسه سينه شده و باعث اعمال فشار روی ريه‌ها گردیده و در نتيجه منجر به روی هم خوابیدگی یا كلاپس ريه‌ها گردد كه در اين صورت ضايعه حاصله بنام پنوموتراكس خوانده مي‌شود. گاهی نیز فشار هوا به حدی افزایش مي‌يابد که مي‌تواند روی ریه سالم نیز تأثیر بگذارد. اينگونه آسيب‌ها سبب بروز و پيشرفت تنگی نفس مي‌شوند. همچنين اين فشار ممكن است باعث كاهش در برگشت خون به قلب گرديده و با ايجاد اختلال در گردش خون سبب بروز شوک شود که واژه پنوموتراكس فشاری برای این وضعیت بکار برده مي‌شود.
علايم
– تنفس دشوار و دردناک که احتمالاً سریع، سطحی و نافذ مي‌باشد.
– بروز ناگهانی و حاد احساس خطر
ممكن است علايم زير نيز ديده شوند.
• علائم شوک
– سرفه‌های توأم با بيرون زدن خون قرمز و كف‌آلود.
– سيانوز (تغییر رنگ به آبی – خاکستری) در نواحی دهان، بستر ناخنها و پوست
– احساس تررق توروق كردن پوست در اطراف محل زخم كه بعلت تجمع هوا در بافتهای اطراف زخم ايجاد مي‌گردد.
– جوشيدن خون به شكل حباب‌دار از زخم به سمت بيرون
– صدای مکیده شدن هوا بدرون سينه در هنگامی که مصدوم عمل دم انجام مي‌دهد. (مبحث شوک را نیز مطالعه فرمایید.)
اهداف درماني
– پوشانيدن سطح زخم و حفظ تداوم تنفس
– كاهش احتمال شوک تا حد امكان
– ترتيب دادن انتقال مصدوم به بيمارستان
اقدامات
1. بلافاصله بايد با استفاده از كف دست خود سطح روی زخم را بپوشانيد اگر مصدوم هوشيار است مي‌توان برای پوشاندن زخم از كف دست خود او بهره گرفت.
2. یک پوشش استریل و یا پد تمیز را روی زخم و ناحيه اطراف زخم قرار داده و روی این پوشش را نيز دوباره با بکارگیری چیزهایی مثل کیسه پلاستیکی، فویل و یا کیسه فریزر محافظت نماييد. پوشش بكار رفته بايد كاملاً سطح زخم را در بر گيرد تا مانع ورود اجرام بیماریزای موجود در هوا به درون زخم و سينه گردد. سپس به کمک نوار چسب اين پوشش‌ها را از سه جهت محكم روی سینه مصدوم تثبیت كنيد. بايد حين چسب زدن روی پانسمان، یک طرف (طرف چهارم) را آزاد بگذاريد تا هوای تحت فشار در طی بازدم قادر به خروج از قفسه سينه باشد. مي‌توانيد به كمك بانداژ نيز پوشش را سفت و محكم سازيد.
3. در مصدوم هوشيار، او را در راحت‌ترين وضعيتي كه احساس مي‌كند قرار داده و تكيه‌گاه محكم و ثابتي برايش ایجاد نمایید وی را تشویق کنید که رو به طرف قسمت آسيب ديده متمایل (خم) شود.
4. با اورژانس تماس بگيريد. در صورت نیاز درمانهای مربوط به شوک را انجام دهيد. اگر مصدوم بيهوش گرديده راه هوایی را باز كرده نبض و تنفس را كنترل نموده و آماده انجام عملیات احیا در صورت ضرورت باشيد. وی را در موقعیت ريکاوری قرار دهید به نحوی که سمت آسیب ندیده (سالم) بدن وی به سمت بالا قرار گرفته باشد. اين وضعيت باعث مي‌گردد كه ريه سالم وی به طور موثرتری قادر به فعاليت باشد.
منبع: مباني كمك هاي اوليه ، ترجمه:دكتر نادر سيد رضوي.
انتشارات:مؤسسه آموزش عالي علمي كاربردي هلال ايران. چاپ اول.1383.
