آکنه

رُخ‌جوش^[۱] یا آکنه (به انگلیسی: Acne vulgaris) یا جوش غرور جوانی، بازدیدغ: دسامبر ۲۰۰۹.</ref> که مردم آن را با عنوان جوش‌های ناشی از غرور جوانی می‌شناسند یکی از شایع‌ترین بیماریهای پوستی و شایع‌ترین علت مراجعه بیماران به پزشکان متخصص پوست است.

این بیماری معمولاً همزمان با بلوغ شروع می‌شود. در تقسیم‌بندی بیماریهای پوستی، آکنه جزو یکی از بیماری‌های زائده‌های پوست یعنی، مو می‌باشد. ریشه مو در یک فضای کانال‌مانند به اسم فولیکولِ مو قرار گرفته و رشد می‌کند. از طرف دیگر، غدد چربی به عنوان یکی دیگر از زوائد پوستی، ترشحات خود را داخل فولیکول مو تخلیه می‌کنند که به سمت بالا حرکت کرده و روی سطح پوست پخش می‌شوند.

سطحی‌ترین لایهٔ پوست، لایه شاخی نام دارد و سلول‌های پوستی که از لایهٔ سازنده منشأ می‌گیرند، به آهستگی به سمت بالا حرکت کرده و در نهایت از بین رفته، لایه شاخی را بوجود می‌آورند. این روند را روند شاخی شدن می‌گویند.

اساس ایجاد آکنه، اختلال در ترکیب و شدت چربی ترشح شده از غدد چربی و همچنین اختلال در روند و شدت شاخی شدن است.

علل از نظر علمی 

• تولید بیش‌تر از حد معمول چربی توسط غدد چربی پوست
• افزایش شاخی شدن پوست

علل از نظر عملی 

بلوغ مهمترین عامل آغازکننده آکنه است و علت آن هم افزایش هورمون آندروژن می‌باشد. ثابت شده است که هورمون آندروژن یا هورمن مردانه باعث افزایش تولید چربی و همچنین افزایش روند شاخی شدن پوست می‌شود. سایر عوامل شروع‌کننده عبارتند از:

1. حاملگی
2. تغییرات هورمونی؛
3. مواد پاک‌کننده پوست؛
4. رطوبت بیش از حد؛
5. تعریق زیاد؛
6. وراثت؛
7. استفاده از هورمون‌های فراگَشتی (آنابولیک) (که مورد استفاده بدن‌سازان قرار می‌گیرد)؛
8. تحریک پوست با خاراندن و همچنین ایجاد زمینه التهاب و عفونت؛
9. تجمع سلول‌های مرده و ایجاد زمینه مناسب برای بسته شدن دهانه فولیکول مو؛
10. استرس با مکانیزم افزایش هورمون‌های فوق کلیوی که آندروژن‌ها هم در آن وجود دارند؛
11. داروهای دارای هالوژن (ید، کلرید، برومید) مثل لیتیوم، باربیتورات‌ها و غیره؛
12. غذاهای دریایی که حاوی ید زیاد هستند؛
13. غذاهای حاوی قند و چربی زیاد؛
14. غذاهای حاوی پروتئین کم؛
15. کاهش مصرف ویتامین E و ویتامین A.

تشخیص بیماری 

تشخیص آکنه، یک تشخیص کلینیکی است. یعنی پزشک با معاینه بیمار شاکی از عارضه پوستی و با مشاهده نوع ضایعات، ضمن تشخیص بیماری، شدت آن را نیز تشخیص می‌دهد تا پروتکل درمانی لازم را برنامه‌ریزی کند. تشخیص بیماری آکنه برای پزشکان و به‌خصوص پزشکان متخصص پوست راحت است . اگر یک پزشک صورت بیمار را معاینه می‌کند، بیشتر از هر چیز قصد ارزیابی شدت بیماری را دارد تا بخواهد بیماری آکنه را تشخیص دهد.

درمان دارویی (خوراکی) 

1. موضعی شامل :
   1. رتینوئیدهای موضعی مثل : ترتینوئین (رتین-آ)- آداپالن – تازاروتن؛
   2. آنتی‌بیوتیک؛
   3. بنزوئیل پروکسید.
2. سیستمیک یا عمومی شامل:
   1. آنتی‌بیوتیک؛
   2. بعضی از هورمون‌ها؛
   3. ایزوترتینوئین (آکوتان)؛
   4. تتراسایکلین؛
   5. ازیترومایسین.

درمان غیر دارویی

• تزریق کورتون در داخل ضایعه؛
• باز کردن سوراخ کومدون با دست یا سوزن و وارد کردن فشار به آن‌ها برای تخلیه؛
• استفاده از صابون گلیسرین یا ضدباکتری؛
• پیلینگ سطحی با استفاده از گلیکولیک اسید و سالیسیلیک اسید؛
• استفاده از فوتوتراپی با نور قرمز، نور آبی یا بعضی از انواع لیزرها؛
• میکرودرم ابریژن.

منابع 

• بیماریهای شایع پوست (آکنه – اگزما – پسوریازیس) به زبان ساده؛ دکتر احمد محمودآبادی، انتشارات کردگاری، شابک: 9-37-2736-964-978 وبگاه خانه کتاب ایران