آرتریت روماتوئید

آرتريت روماتوئيد يك بيماري التهابي است كه باعث درد، التهاب، خشكي و كاهش عملكرد مفاصل مي شود. معمولاً اين بيماري داراي الگوي متقارن است. بدان معني كه اگر يك زانو يا دست درگير شود، زانو يا دست ديگر نيز مبتلا مي شود. اين بيماري معمولاً روي مفاصل مچ و انگشتان دست و حتي روي قسمتهاي ديگر بدن (مجاور مفاصل) نيز تاثير مي گذارد. علاوه بر اين بيماران مبتلا ، دچار احساس خستگي صبحگاهي و تب اتفاقي مي شوند.
آرتريت روماتوئيد در افراد مختلف آثار متفاوتي دارد. براي برخي افراد اين بيماري حدود چند ماه تا چند سال طول مي كشد و بدون اينكه آثار مخربي داشته باشد از بين مي رود ولي در گروهي از افراد كه شكل متوسط بيماري را تجربه مي كنند در دوره اي علائم بدتر شده و در دوره اي احساس بهتري دارند. گروهي نيز، به نوع حاد مبتلا مي شوند كه چندين سال و گاهي تا پايان عمر طول مي كشد و آثار مخرب جدي به جا گذاشته و باعث ناتواني فرد مي گردد.

• علايم
– مفاصل ملتهب و گرم
– الگوي متقارن در مفاصل درگير
– التهاب مفاصل كه اغلب در مچ و انگشتان دست ديده مي شود.
– گاهي اوقات التهاب مفاصل روي مفاصل گردن، شانه، آرنج، ران، زانو ها و قوزك پا نيز اثر مي گذارد.
– خستگي، تب گاهي اوقات
– درد و خشكي مفاصل كه حدود سي دقيقه پس از برخواستن از خواب و استراحت طولاني اتفاق مي افتد.
– علائمي كه براي چندين سال طول مي كشد.
– علائم متفاوت در ميان بيماران مبتلا

• چگونه آرتريت روماتوئيد ايجاد شده و پيشرفت مي كند؟
انتهاي استخوانها با غضروف پوشيده شده كه تحرك استخوانها را ساده تر مي كند و محل تلاقي دو استخوان ، مفصل نام دارد. مفاصل با كپسولي احاطه شده اند كه آنها را حفاظت و حمايت مي كند. اين كپسول از بافت سينوويوم (synovium) تشكيل شده كه مايع سينوويال (synovial) را توليد مي كند.( مايعي شفاف كه روغن مانند است و غضروفها و استخوانها را تغذيه مي كند.)
آرتريت روماتوئيد مشابه ديگر بيماريهاي روماتيسمي، يك بيماري اتوايميون است. بدين معنا كه سيستم ايمني كه در افراد نرمال، بدن را در مقابل عفونتها و بيماريها محافظت مي كند، به دليل نا مشخصي به بافت مفاصل حمله مي كند. بدين ترتيب كه گلبولهاي سفيد خون كه جزء سيستم ايمني هستند به سمت سينوو يوم مهاجرت كرده و باعث التهاب مي شوند كه از علائم آن گرمي ، التهاب و درد مفاصل است. در طول پروسه التهاب سينوويوم كه در حالت طبيعي نازك است به تدريج ضخيم شده و باعث تورم مفاصل مي شود.
با پيشرفت آرتريت روماتوئيد ، سينوويوم ملتهب در محل مفصل به غضروف و استخوان حمله كرده و آنها را تخريب مي كند. عضلات و تاندونهاي مجاور به تدريج ضعيف شده و ديگر قادر نيستند به شكل طبيعي كار كنند.
دانشمندان معتقدند كه اين وقايع در سالهاي نخستين ابتلا به بيماري باعث تخريب استخوانها مي شود. كه تشخيص زودهنگام و درمان به موقع بسيار با ارزش است.
بعضي مبتلايان به آرتريت روماتوئيد داراي علائمي در اندامهاي ديگر بدن مي باشند. بسياري از بيماران به آنمي (كم خوني) مبتلا مي شوند و توليد گلبولهاي قرمز كاهش مي يابد. اثرات ديگر كه كمتر اتفاق مي افتد ، شامل گردن درد و التهاب عروق خوني ريوي مي باشد.

• شيوع و اثرات
آرتريت روماتوئيد در تمام قوميتها و گروهاي سني اتفاق مي افتد. همانند بعضي بيماريهاي روماتيسمي شيوع آن در زنان حدود دو تا سه برابر بيش از مردان است. درد مفاصل يك پيامد اجتناب ناپذير بيماري است. علاوه بر اين بيشتر بيماران درجات مختلفي از افسردگي و اضطراب را تجربه مي كنند. در بعضي افراد، آرتريت روماتوئيد برروي فعاليتهاي روزانه طبيعي فرد اثر مي گذارد و باعث از دست رفتن فرصتهاي شغلي و مختل شدن زندگي خانوادگي مي شود.

• عوامل
هنوز دانشمندان علت تغييرات سيستم ايمني را در آرتريت روماتوئيد پيدا نكرده اند ولي عواملي مانند عوامل ژنتيكي، محيطي مانند عفونت هاي ويروسي و باكتريايي ( بخصوص در افرادي كه از نظر ژنتيكي مستعد هستند) ، فاكتورهاي هورموني و … در ايجاد آن مؤثر هستند.

• تشخيص
تشخيص آرتريت روماتوئيد در مراحل اوليه بيماري به دلايلي مشكل است. نخست اينكه يك تست مشخص براي تشخيص بيماري وجود ندارد. بعلاوه علائم در افراد مختلف متفاوت است. همچنين علائم مي تواند با انواع ديگر بيماريهاي روماتيسمي مشابه باشد. بنابراين پزشكان انواع مختلفي از روشهاي تشخيصي را به كار مي برند تا بتوانند مسير صحيح درماني را بپيمايند. مانند:
– سابقه پزشكي (پرونده پزشكي): شامل توضيحاتي است كه بيمار از زمان و چگونگي شروع علائم بيان مي كند.
– تستهاي فيزيكي شامل شرح حال معاينه
– كمك گرفتن از تستهاي آزمايشگاهي:يكي از تست هاي رايج فاكتور روماتوييدي (RF) است .( آنتي بادي كه در خون بيشتر افراد مبتلا حضور دارد.) البته تست RF در تمامي مبتلايان در مراحل اوليه بيماري مثبت نيست و لي گاهي در بعضي افراد كه تست RF مثبت است هنوز علايمي از بروز بيماري ديده نمي شود.
– تست هاي رايج آزمايشگاهي عبارتند از : شمارش گلبول هاي سفيد خون ، آزمايش آنمي ( كم خوني ) و سرعت رسوب گلبول هاي قرمز. CRP يا c-reactive protein تست رايج ديگري است كه ميزان فعاليت بيماري را اندازه گيري مي كند.
– راديوگرافي اشعه X : اشعه X براي تعيين درجه تخريب مفاصل كاربرد دارد.

• اهداف درمان
– تسكين درد و كاهش التهاب
– جلوگيري از تخريب مفاصل
– رضايمندي بيماران و توانمند ساختن آنها در انجام فعاليتهاي شخصي

• شيوه هاي درمان
* تغيير عادتها (تغيير شيوه زندگي)
انجام برخي تمرينات مي تواند باعث بهبود توانايي هاي فرد شده و وابستگي شخص را به ديگران كم كند.
* استراحت و تمرين
افراد مبتلا به آرتريت روماتوئيد بايد تعادلي بين زمان استراحت و تمرينات ورزشي داشته باشند. در دوره تشديد بيماري ، شخص نياز به استراحت بيشتري دارد و در زمان فروكش نمودن بيماري بايد تمرينات بيشتري انجام دهد. استراحت و آرامش به كاهش درد و التهاب مفاصل كمك مي كند و از احساس خستگي مي كاهد. ورزش براي سلامت و تقويت ماهيچه ها مهم است و باعث تحرك و انعطاف مفاصل مي شود.

* مراقبت از مفاصل
بيشتر افراد از مفصل بند براي كاهش درد و التهاب مفاصل استفاده مي كنند. اين مفصل بند بيشتر براي مچ دست و قوزك پا استفاده مي شود. پزشك يا فيزيوتراپيست مي تواند در انتخاب يك مفصل بند مناسب كمك زيادي كند. راههاي ديگر براي حفظ مفاصل، پوشيدن كفش هاي ساق بلند، نشستن روي توالت فرنگي و استفاده از تخت خواب و صندلي است.

* كاهش استرس
ترس از بيماري،خشم و برآشفتگي، نااميدي همراه با درد، محدوديت در فعاليت هاي فيزيكي از حالت هاي هيجاني است كه سطح استرس افراد مبتلا را افزايش مي دهد. اگر چه هيچ مدركي دال بر اين مطلب كه استرس عامل ايجاد روماتوئيد آرتريت باشد، وجود ندارد ولي مي تواند در افزايش احساس درد موثر باشد و زندگي را براي بيمار طاقت فرسا و سخت نمايد. تمرينهاي تجسم فكري و ريلكسيشن مي تواند در كاهش استرس و ايجاد آرامش كمك كننده باشد.
رژيم غذايي سالم:
رژيم غذايي با مقدار كافي كالري،پروتئين و كلسيم براي بيماران مفيد است.

* اقليم
بعضي از افراد معتقدند كه تغييرات ناگهاني آب و هوا در وخيم شدن بيماري تاثير به سزايي دارد ولي تاكنون اين مسئله به اثبات نرسيده است كه شرايط آب و هوايي در كاهش اثرات آرتريت موثر باشد.

* داروها
اكثر بيماران مبتلا به آرتريت روماتوئيد از داروهاي مسكن و كاهش دهنده التهاب (با تجويز پزشك) استفاده مي كنند.برخي داروها نيز روند تخريبي بيماري را كاهش مي دهند.
* جراحي
انواع مختلفي از جراحي ها براي بيماراني كه تخريب بافتي شديد دارند مورد استفاده قرار مي گيرد.
* جايگزيني مفاصل
اين نوع جراحي براي كاهش درد و حفظ عملكرد مفاصل است.
* تجديد و نوسازي تاندون ها
اين نوع جراحي بيشتر براي دست ها مورد استفاده قرار مي گيرد. Synovectoncy* برداشتن بافت هاي سينوويال را گويند. تهيه و تنظيم: نرگس دوستخواه زير نظر : دكتر عبدالرحمن رستميان منابع : www.cdc.gov www.msn.com

منبع خبر:مرکزبهداشت و درمان دانشگاه تهران