اسهال مسافرتي شايعترين بيماري است كه مسافرين را درگير ميكند. همه ساله بين 50-20% مسافرين پروازهاي بين الملل، تقريباً 10 ميليون نفر، دچار اسهال ميشوند. معمولاً علائم بيماري در هفته اول مسافرت بروز مينمايد اما بهرحال
در تمام مدت سفر حتي پس از بازگشت به خانه امكان ابتلا وجود دارد. مهمترين عامل خطر ، مقصد مسافر ميباشد. سفر به كشورهاي در حال توسعه نظير امريكاي لاتين، آفريقا، خاورميانه و آسيا شانس ابتلا بالاتري دارند. بالغين جوان، افراد با سيستم ايمني ضعيف و بيماران مبتلا به ديابت يا بيماريهاي التهابي روده و كسانيكه از آنتي اسيدها و مهاركننده H2 استفاده ميكنند در معرض خطر بيشتري هستند. استفاده از آب يا غذاي آلوده، عامل اصلي عفونت ميباشد.
● علائم شايع اسهال مسافرتي چيست؟
در اكثر موارد اسهال مسافرتي بطور ناگهاني شروع ميشود. در طي بيماري، دفعات، حجم و وزن مدفوع افزايش مييابد. تغيير قوام مدفوع نيز بسيار شايع ميباشد. بطور معمول، مسافر در طي روز، حدود 4 تا 5 مرتبه، دفع آبكي يا شلي را تجربه ميكند. ساير علائم همراه و شايع عبارتند از تهوع، استفراغ، دل درد، نفخ، تب، تكرر ادرار و ضعف. اسهال مسافرتي در اكثر موارد خوش خيم بوده و در طي 2-1 روز بدون درمان بهبود مييابد و بندرت مخاطره آميز است. در 90% موارد طي يك هفته و در 98% موارد در طي يكماه بهبودي كامل حاصل ميشود.
● چه عواملي سبب اسهال مسافرتي ميشود؟
عوامل عفوني علت اصلي اسهالهاي مسافرتي ميباشند. تقريباً در 80% موارد، عامل اصلي، آنتروپاتوژنهاي باكتريال ميباشند. در كشورهاي مورد مطالعه شايعترين عامل جدا شده اشريشياكولي آنتروتوكسيك (ETEC) بوده است.
ETEC سبب بروز اسهال آبكي همراه دل درد و تب خفيف يا بدون تب ميشود. علاوه بر ETEC عوامل باكتريال بيماريزاي ديگر، ويروسها و انگلهاي بيماريزاي رودهاي نيز ميتوانند عامل بروز اسهال مسافرتي باشند.
● چگونه ميتوان از ابتلا به اسهال مسافرتي پيشگيري كرد؟
زمانيكه به مناطقي مسافرت ميكنيد كه احتمال آلودگي آب آشاميدني وجود دارد در طي مسافرت خود به نكات ذيل توجه داشته باشيد:
– از آب لوله كشي شهري جهت آشاميدن و يا مسواك زدن استفاده نكنيد
– اگر در بطري آب آشاميدني قبلاً باز شده است از آن استفاده نكنيد
– از يخ استفاده نكنيد مگر آنكه مطمئن باشيد كه از آب تصفيه شده تهيه شده است.
– محصولات لبني و شير غير پاستوريزه استفاده نكنيد
– سبزي و ميوه خام نخوريد ديگر آنكه پوست آن را خودتان كنده باشيد.
– سالاد ميوه خرد شده استفاده نكنيد.
– كاهو و يا برگ خام سبزيجات ديگر (نظير اسفناج) را نخوريد
– از مصرف گوشت يا ماهي خام و يا نيم پز خودداري نماييد
– از خريد و مصرف غذاهايي كه افراد دوره گرد در خيابان ميفروشند خودداري نماييد
– نوشابه هاي گاز دار بسته بندي، چاي و قهوه گرم، آب جوشيده و يا آب كلردار و يا يددار استفاده كنيد.
جوشاندن آب باعث از بين رفتن عوامل مسبب اسهال شده و ميتوانيد از آن بياشاميد. آب را به مدت 1 دقيقه بهخوبي جوشانده و پس از سرد شدن در دماي معمولي اتاق (يخ اضافه نكنيد) استفاده نماييد. اگر به ارتفاعات بالا مسافرت ميكنيد آب را به مدت 3 دقيقه بجوشانيد.
● آيا استفاده از آنتي بيوتيكها به منظور پيشگيري از اسهال مسافرتي توصيه ميشود؟
CDC ( مركز كنترل بيماريها) استفاده از داروهاي آنتي ميكروبيال را جهت پيشگيري از اسهال مسافرتي توصيه نميكند. مطالعات نشان داده است كه بدنبال مصرف بيسموت ساب ساليسيلات و داروهاي آنتي ميكروبيال ميزان شيوع اسهال مسافرتي كاهش پيدا ميكند. مصرف 2 قرص بيسموت ساليسيلات 4 بار در روز و يا 2 اُنس مايعات 4 بار در روز سبب كاهش شيوع ابتلا به اسهال مسافرتي ميشود. افرادي كه آلرژي به آسپيرين دارند، باردار ميباشند و يا كسانيكه از داروهاي خاصي (نظير ضد انعقادها، پروبنسيد يا متوتركسات) استفاده ميكنند مجاز به استفاده از بيسموت نميباشند. علاوه بر اين، نسبت به عوارض بيسموت خصوصاً سياه شدن زبان و مدفوع بطور موقت و ندرتاً شنيدن صداي زنگ در گوش، بايستي هوشيار بود. به دليل عوارض بيسموت نميبايست جهت پيشگيري از اسهال بيش از 3 هفته استفاده شود. بعضي از آنتي بيوتيكها با دوز يكبار در روز حدود 90% در پيشگيري از اسهال مسافرتي موثر ميباشند. با اين وجود استفاده از آنتي بيوتيكها جهت پيشگيري توصيه نميشود.استفاده از داروهاي آنتي ميكروبيال معمولي، شانس ابتلا به عوارض جانبي داروها و يا ابتلا به ميكروبهاي مقاوم را بيشتر ميسازد. از آنجائيكه داروهاي آنتي ميكروبيال حساسيت مسافرين به ميكروبهاي پاتوژن مقاوم را بيشتر ميكند و مقاومتي را در برابر ويروسها و انگلهاي بيماريزا ايجاد نميكند، ميتوانند احساس امنيت كاذب به مسافر بدهد. بنابراين پايبندي جدي به اقدامات پيشگيري كننده توصيه ميشود و در صورت نياز به داروهاي پروفيلاكتيك، ميتوان از بيسموت ساب سالسيلات به عنوان داروي كمكي استفاده كرد.
● چه اقدامات درماني براي اسهال مسافرتي موثر است؟
اسهال مسافرتي يك بيماري خودبخود محدود شونده است و اغلب بدون درمان خاصي بهبود مييابد. با اين وجود، مايع درمان خوراكي جهت جايگزيني مايعات و الكتروليتهاي از دست رفته سودمند ميباشد. براي بالغين بطور معمول مايعات شفاف توصيه ميشود. (مانند آب ميوه تازه، دوغ، محلول ORS) در مسافريني كه بيش از سه مورد دفع مدفوع شل در طي 8 ساعت داشتهاند خصوصاً اگر توام با تهوع، استفراغ، با دل درد، تب يا خون در مدفوع باشند ميتوانند از آنتي بيوتيك درماني بهرهمند شوند و معمولاً به مدت 5-3 روز آنتي بيوتيك توسط پزشك تجويز ميشود.
● چه مواقعي نبايد از داروهاي كاهش دهنده حركات رودهاي جهت درمان استفاده كرد؟
اسهال يك مكانيسم دفاعي بدن جهت به حداقل رساندن زمان تماس بين ميكروب و مخاط روده ميباشد و داروهايي نظير لوپراميد، ديفنوكسيلات و پاراگوريك با كاهش حركات رودهاي باعث بهبودي اسهال ميشود اما در عين حال زمان بيشتري براي باز جذب فراهم ميكنند. در چندين مطالعه داروهاي فوق جهت كاهش دوره اسهال موثر بودهاند. اما اين داروها نبايد در مسافرين با تب يا اسهال خوني استفاده شود زيرا در اين صورت با به تأخير انداختن پاكسازي دستگاه گوارش ازعامل پاتوژن، شدت بيماري افزايش مييابد. از آنجائيكه داروهاي كاهش دهنده حركات رودهاي بدون نسخه در دسترس ميباشد، استفاده غير منطقي آنها نگران كننده ميباشد. عوارض جانبي (مگاكولون توكسيك، سپسيس و انعقاد داخل عروقي منتشر) بدنبال مصرف اين داروها گزارش شده است.
تهيه و تنظيم: دكتر نسرين برازش
منابع: www.CDC.gov www.familydoctor.org
منبع خبر:مرکزبهداشت و درمان دانشگاه تهران
