بیهوشی در اثر وقفه در فعاليت طبیعی مغز ایجاد ميشود.
علت بیهوشی هرچه که باشد شما بايد سه قانون زير را دنبال كنيد:
1) از باز بودن راههای هوايی اطمینان حاصل كنيد.
در يك فرد بیهوش مخصوصاً اگر بصورت طاق باز قرار گرفته باشد هميشه خطر انسداد راههای هوايی وجود دارد. زبان ممكن است بر روی ناحیه خلفی حلق بیافتد و عملکرد عضلاتی که در حالت طبیعی مسیر هوايی را باز نگاه ميدارند ميتواند دچار اختلال گردد و رفلكس سرفه کردن که بزاق را از حلق پاک ميكند شاید وجود نداشته باشد. محتويات معده نیز ممکن است در اثر استفراغ حين عمل دم بدرون ريهها وارد گردد.
2) بررسی سطح پاسخدهی را مرتباً انجام دهید.
مراتب و درجات گوناگونی از اختلالات هوشیاری و پاسخدهی خفیف تا عدم هوشیاری کامل (کما) وجود دارند. با بكارگيري كد (AVPU) ميتوانيد سريعاً سطح پاسخ دهي مصدوم را ارزيابی نماييد. با بكارگيری مقياس ساده شدهای از (GCS) كه در همين مبحث آمده است ميتوانيد به سنجش مناسب و نسبتاً کافی سطح واکنش پذیری مصدوم بپردازيد.
• كد AVPU
A= آگاه (Alert)
V = واكنش به صوت (Voice)
P= پاسخ به درد (Pain)
U = بدون عكسالعمل (Unresponsive)
3) از مصدوم معاينه كامل بعمل آوريد
از آنجایی که اختلالات هوشیاری ميتوانند ضایعات نواحی دیگر را پوشانده و يا تحت الشعاع قرار دهند، انجام معاینه کامل مصدوم ضروری است. وضعيت مصدوم و سطح واكنش او ممكن است طی گذشت زمان تغيير يابند. بايد جهت اجتناب از بدتر كردن ضايعات نخاعی از تکان دادن غیر ضروری مصدوم خودداری نماييد.
• عوامل عمده و شايع بیهوشی
– صدمات ناحیه سر (باعث آسیب مستقیم به خود مغز)
– حملة مغزی، غش کردن، سکته قلبی، شوک حمله (باعث اختلال در خونرسانی به مغز)
– صدمات ناحيه سر، حمله مغزی، برخی عفونتها، برخی تومورها (باعث تحت فشار قرار گرفتن مغز)
– هيپوكسی یا پایین بودن سطح اكسيژن خون، مسمومیتها منجمله با الکل و مواد مخدر و داروها، هيپوگليسمی یا پایین بودن قند خون (باعث بهم خوردن تناسب مواد شيميايي در خون جريان يافته به مغز)
– صرع، غير طبیعی بودن حرارت بدن (باعث تشنج)
• ارزیابی سطح واکنش دهی (تنظیم شده بر پايه جدول GCS)
چشمها
a. آيا چشمها خود بخود گشوده هستند؟
b. با دستورات كلامی باز ميشوند؟
c. با تحريكات دردناك باز ميشوند؟
d. هميشه بسته ميمانند؟
حركات
e. آيا مصدوم دستورات را اطاعت ميكند؟
f. در پاسخ به تحريكات دردناك حركت ميكند؟
g. هيچ حرکتی (در واکنش) انجام نميدهد؟
تكلم
h. آيا مصدوم بطور مناسبی به پرسشها پاسخ ميدهد؟
i. گيج به نظر ميرسد؟
j. اصوات نا مفهومی بروز ميدهد؟
k. هيچ واكنش صوتی ندارد؟
• معاینه و درمان فرد بيهوش
اهداف
1- راههای هوايی را باز نگه داريد.
2- سطح واكنشپذيری مصدوم را ارزیابی و ثبت كنيد.
3- ضايعات نواحی دیگر را نیز درمان كنيد.
4- ترتيب انتقال فوری مصدوم به بيمارستان را بدهيد.
5- هرگونه شواهد احتمالی از عوامل مسبب بیهوشی و صدمه ديدن وی را جمعآوری و نگهداری كنيد.
• نكات مهم
1- بهيچوجه سعی نکنید که تغذیه دهانی برای فرد مصدوم انجام دهيد.
2- بهيچوجه مصدوم را جز در موارد ضروری حرکت ندهید چرا که احتمال تشدید صدمات نخاعی وجود دارد.
3- هرگز سعی نکنید که فرد بیهوش را بحالت نشسته يا ايستاده قرار دهيد.
4- هرگز مصدوم بيهوش را تنها نگذاريد.
• اقدامات درمانی
1- چانه را بالا برده و سر را بعقب متمايل سازيد تا راههای هوايی باز شوند. تنفس و نبض را كنترل كرده در صورت نياز عملیات احیاء را انجام دهيد. سطح پاسخدهی را کنترل و یادداشت نماييد. اگر فرد بيهوش شروع به استفراغ كرد وي را فورا ًدر وضعیت ریکاوری قرار دهيد. اگر به وجود صدمات نخاعی مشکوک هستید سر او را خم نكنيد و گردن را به عقب نبريد و طبق روش ذكر شده در مبحث صدمات نخاعی رفتار كنيد.
2- بطور سريع ولی اصولی و منظم مصدوم را جهت یافتن هرگونه خونریزی شدید خارجی و یا شکستگی های عمده و مهم معاينه نماييد.
3- هرگونه خونریزی را کنترل کنید و هرگونه شکستگی احتمالی را بررسی و محافظت نماييد.
4- در حين انجام درمانهای خود صدمات و جراحاتی که کمتر محسوس ميباشند را نيز جستجو كنيد. بوی تنفس مصدوم را بررسی نموده و دنبال يافتن علائم راهنمایی مثل جای تزریق و کارتها و دستبندهای هشدار بهداشتی – درمانی باشيد.
5- مصدوم را در وضعيت ريكاوري قرار دهيد.
اگر مصدوم پس از سه دقيقه هوشیاری خود را بدست نياورد با اورژانس تماس بگيريد.
تنفس و نبض و سطح پاسخدهی مصدوم را هر ده دقيقه كنترل و ثبت نماييد و جدول مشاهدات خود را همراه وی به بیمارستان بفرستيد.
منبع: مباني كمك هاي اوليه ، ترجمه:دكتر نادر سيد رضوي. انتشارات:مؤسسه آموزش عالي علمي كاربردي هلال ايران. چاپ اول.1383.