مواد معدني از جمله ضروريترين مواد تشكيل دهنده بدن هستند كه معمولا به صورت تركيب با ساير مواد غذايي و يا به صورت نمكهاي آلي و غير آلي وجود دارند كه به دو دسته عناصر اصلي و عناصر ناچيز تقسيم ميشوند.
سادهترين مواد دسته اول نمك طعام معمولي ميباشد. همچنين كلسيم، فسفر، گوگرد و پتاسيم هم جز اين دسته از مواد هستند. از دسته عناصر ناچيز هم ميتوان از مس، آهن، روي، منگنز و … نام برد.
يكي از عناصر ناچيز روي ميباشد. روي يكي از مواد معدني موجود در بدن است و از عناصر حياتي مهم به شمار ميآيد كه در صورت كمبود آن عوارض خطرناكي براي بدن ايجاد ميشود. روي بعد از آهن، بيشترين درصد مقدار ريز مغذيهايهاي كم مقدار مورد نياز بدن را به خود اختصاص داده است. بيشترين غلظت روي در كبد، پانكراس، كليه، استخوانها و عضلات يافت ميشود.
• اعمال روي
هر سلول بدن انسان حاوي روي است. به وسيله روي، فعاليت قريب به صد آنزيم مختلف تحريك ميشود. آنزيم ها موادي هستند كه سبب بروز واكنشهاي مختلف درون بدن ميشوند. به عنوان مثال اين ماده، از طريق كمك به توليد و فعال شدن لنفوسيتهاي Tبه سيستم ايمني بدن كمك ميكند و سبب ايجاد قدرت مقابله با بيماري ميشود.
روي در واكنشهاي سنتز يا تغيير متابوليتهاي عمده مانند كربوهيدراتها و ليپيدها و پروتئينها دخالت دارد. روي در جريان پيچيده ترميم زخم شركت ميكند. بدون روي ممكن است حس بويايي و چشايي انسان كاهش يابد. اين ماده معدني در سنتز DNA نيز شركت دارد.
يكي از بزرگترين اثرات روي، كمك به تامين شرايط مراحل مختلف رشد انسان طبيعي است كه از بارداري آغاز و تا دوره كودكي و نوجواني ادامه مييابد.
روي براي رها شدن ويتامين A از كبد، حس چشايي، ساختمان ديواره سلول و پاسخهاي طبيعي ايمني لازم است. روي در فيزيولوژي مغز نيز اثر خاصي دارد.
روي يكي از عناصر تشكيل دهنده ميناي دندان است. از نظر پزشكي، در درمان بسياري از بيماريها مثل سرماخوردگي،آسم، ديابت، آلزايمر، وزوز گوش، عفونت مثانه، استرسهاي عصبي نقش مهمي دارد.
• عوارض كمبود روي
كاهش رشد جسماني، ايجاد خستگي، ريزش مو، بياشتهايي، اسهال، كاهش مقاومت بدن در برابر بيماريها، كوتاهي قد، اختلال در تفكر و خلق و خوي، كاهش توانايي در يادگيري، اختلال در رشد جنين، زايمان زودرس، كاهش وزن نوزاد، اختلال رشد و تاخير بلوغ جنسي.
• جذب روي
اگر روي به مقدار كم مصرف شود، جذب آن بهتر صورت ميگيرد تا زماني كه زياد مصرف شود. روي در خون به آلبومين متصل و حمل ميگردد. روي جذب شده ابتدا توسط كبد از گردش وريد باب جذب ميشود و سپس به ساير بافتها توزيع ميشود.
• منابع غذايي روي
صدف خوراكي داراي بالاترين مقدار روي است. گوشت قرمز و ماكيان نيز دو منبع مهم روي ميباشند. فرآوردههاي لبني، شير، غلات سبوسدار، آجيل، انواع لوبيا، پنير، محصولات سويا از منابع نسبتا خوب روي ميباشند. از مصرف زياد روي بايد خودداري كرد زيرا باعث اختلال در ساخت گويچههاي خوني ميشود.
• مقدار مورد نياز روي
شيرخواران تا 3 سال بايد روزانه 3 ميليگرم روي دريافت كنند. نياز كودكان بالغ 5 ميلي گرم در روز است. نوجوانان و جوانان بايد 8 ميليگرم در روز روي دريافت كنند.
زنان باردار و مردان بالغ به 11 ميلي گرم روي در روز نياز دارند. زنان شيرده 12 ميلي گرم نياز دارند.
گردآوري: دكتر فاطمه صرافها
منبع خبر: مرکز بهداشت و درمان دانشگاه تهران