استروژنهاي گياهي (فيتو ستروژن‌ها) مواد بيوشيميايي هستند كه توسط گياهان توليد شده و در سلولهاي حيواني و انساني مانند استروژن عمل مي‌كنند. بر اساس برخي از مطالعات بين رژيم هاي غني از فيتوستروژن‌ها و ميزان كمتر ابتلا به برخي از سرطان‌ها، مشكلات قلبي و عروقي و علايم يائسگي ارتباط وجود دارد.
اگر چه هنوز اين موضوع مورد بحث و بررسي است ولي بر اساس مدارك علمي پيشنهاد شده است كه فيتوستروژن‌ها مي‌توانند در پيشگيري از بيماري هاي مزمن نقش داشته باشند و به خصوص شواهد قوي مبني بر موثر بودن اين موارد در پيشگيري و درمان سرطان پروستات (به دليل خواص ضد آندروژن آنها) وجود دارد.
نقش فيتوستروژن‌ها در تنظيم كلسترول و حفظ تراكم استخوان در سنين بعد يائسگي از مواردي است كه دانشمندان مورد تحقيق و بررسي قرار داده‌اند.
• منابع فيتوستروژن‌ها
اگر چه فيتوستروژن‌ها در گياهان زيادي توليد مي‌شوند ولي فقط انواع خاصي از گياهان داراي مقادير مناسب درماني از فيتوستروژن‌ها هستند.
بين غذاهاي گياهي، بقولات (لوبيا، نخود فرنگي) و خصوصاً محصولات سويا مهم‌‌ترين منابع فيتوستروژن هستند.
ميزان اين ماده در مواد غذايي مختلف متفاوت است و حتي ميزان آن در يك گروه از مواد غذايي نيز متفاوت است. به عنوان مثال در نوشيدني‌هاي سويا، بسته به نوع سوياي استفاده شده و نحوه توليد نوشيدني مقادير متفاوتي از اين ماده يافت مي‌شود. انواع غذاهايي كه محتوي فيتوستروژن هستند شامل: دانه لوبيا، دانه سويا، نوشيدني‌هاي سويا، بذر كتان، كنجد، گندم، انواع توت، جو دوسر، جو، عدس، برنج، سيب، هويج، جوانه گندم، سبوس برنج مي‌باشد.
سويا از دهه 1990 به عنوان يك غذاي كاربردي مهم مورد توجه بوده است. علاوه بر اينكه يك غذاي غني از پروتئين است ثابت شده كه يك نقش مهم در پيشگيري و يا درمان شماري از بيماري‌هاي مزمن مانند بيماري‌هاي قلبي، پوكي استخوان و برخي از سرطان‌ها دارد.
گروه‌هاي مختلفي از مواد با خاصيت ضد سرطاني در سويا يافت مي‌شود كه از بين آنها ماده ايزوفلاون از همه مهم‌تر است. زيرا سويا تنها منبع عمده اين ماده مي‌باشد.
به طور خلاصه مي‌توان گفت محصولات سويا جايگزين خوبي براي محصولات حيواني مي‌باشند زيرا مانند ساير انواع لوبيا، سويا ماده‌اي غني از پروتئين مي‌باشد. دانه‌هاي سويا حاوي تمام اسيدهاي آمينه لازم جهت تغذيه انسان هستند كه بايد در رژيم غذايي وجود داشته باشند زيرا بدن انسان قادر به توليد اين اسيدهاي آمينه نيست.
محصولات غذايي حاوي سويا مي‌توانند جايگزين مواد غذايي حيواني شوند زيرا محصولات حيواني حاوي مقادير بيشتري چربي خصوصاً چربي‌هاي اشباع شده هستند. در بسياري از افراد مبتلا به سرطان هاي وابسته به هورمون مانند سرطان پستان و سرطان پروستات، رژيم غذايي كه حاوي چربي حيواني كمتر باشد مفيد است.
در نتيجه محصولات سويا جايگزين مناسبي براي اين افراد مي‌باشد.
مشخص شده كه رژيم‌هاي غذايي حاوي 4 وعده روزانه سويا موجب كاهش كلسترول بد به ميزان 10 درصد شده است. اين نظر مهم است زيرا به نظر متخصصين 1 درصد كاهش در كلسترول تام موجب 2 درصد كاهش ريسك بيماري‌هاي قلبي مي‌شود.
تهيه و تنظيم: دكتر هومن چيت ساز
منبع خبر: مرکز بهداشت و درمان دانشگاه تهران
