کراتوکونوس یا قوز قرنیه (به انگلیسی: Keratoconus) بیماری پیشرونده ای است که معمولا” در سنین نوجوانی یا اوایل دهه سوم زندگی بروز می کند. در این بیماری قرنیه نازک شده و شکل آن تغییر می کند. قرنیه به طور طبیعی شکلی گرد یا کروی دارد ولی در کراتوکونوس (قوز قرنیه) قرنیه برآمده و مخروطی شکل می شود. این مسئله بر روی انکسار نور هنگام ورود به چشم تأثیر گذاشته و سبب کاهش وضوح بینایی می شود. کراتوکونوس ممکن است در یک یا هر دو چشم رخ دهد ولی در۹۰٪ موارد در هر دو چشم دیده می شود.
علائم و نشانههای کراتوکونوس

شبیه سازی تصویری که فرد مبتلا به قوز قرنیه مشاده میکند
تشخیص کراتوکونوس (قوز قرنیه) ممکن است به دلیل بروز و پیشرفت آهسته آن مشکل باشد. این بیماری ممکن است با نزدیک بینی و آستیگماتیسم همراه باشد در نتیجه ممکن است موجب عدم وضوح و تاری دید شود. بیمار همچنین ممکن است دچار هاله بینی و حساسیت به نور باشد. بیماران معمولا” در هر بار مراجعه به چشم پزشک نسخه شان تغییر میکند.
علل قوز قرنیه
علت کراتوکونوس (قوز قرنیه) مشخص نیست. این بیماری ممکن است ژنتیکی باشد زیرا بیماران متعددی در یک خانواده دیده می شوند.
درمان
در انواع خفیف بیماری، عینک یا لنز نرم (Soft Contact Lenses) ممکن است کمک کننده باشد ولی با پیشرفت بیماری و نازکتر شدن و تغییر شکل بیشتر قرنیه این درمانها دیگر چندان کارساز نخواهد بود. درمان بعدی بیماری استفاده از لنزهای سخت دارای قابلیت نفوذ گاز است. این لنزها قابلیت بیشتری برای اصلاح آستیگاتیسم نامنظم ناشی از کراتوکونوس (قوز قرنیه) دارند. قرار گیری مناسب لنز بر روی قرنیه مبتلا به کراتوکونوس (قوز قرنیه) کاری ظریف و زمان گیر است. به همین دلیل مراجعات مکرر برای تنظیم لنز و اصلاح نسخه غیر قابل اجتناب است. این فرایند با نازکتر شدن و تغییر شکل بیشتر قرنیه نیاز به تکرار داشته و نسخه بیمار باید مجددا” تغییر داده شود. در صورتی که قرنیه قادر به تحمل لنز سخت نبوده و یا لنز توانایی اصلاح دید بیمار را نداشته باشد قدم بعدی پیوند قرنیه corneal transplant است. در حال حاضر در بیمارانی که قادر به تحمل لنزهای سخت نیستند و از طرفی انجام پیوند قرنیه به دلیل عوارض آن در آنها توصیه نمی شود از روشهای جدیدتری مانند قرار دادن رینگهای داخل قرنیه مثل Intacs و Ferrara استفاده می شود. مطالعه بر روی این روش در چند سال اخیر در جریان بوده و نتایج نشان دهنده بهبود نسبی بیماران است، هر چند نشان داده نشده است که این روش مانع پیشرفت بیماری شود.
مراحل درمان
به طور كلی درمان قوز قرنيه به پنج مرحله تقسيم مي شود.
در مراحل اوليه بيماري، تجويز عينك توسط چشم پزشك تا حد زيادي باعث اصلاح ديد مي شود البته بايد توجه داشت بيماري ماهيت پيشرونده دارد در نتيجه نمره عينك تجويز شده تغيير خواهد كرد.
با پيشرفت بيماري و افزايش نزديك بينی و آستيگماتيسم نامنظم مرحله ای فرا مي رسد كه ديگر با عينك نمی توان ديد را اصلاح كرد و براي اصلاح ديد بايد از لنزهای تماسی سخت (Hard Contact Lens) استفاده كرد.
يكي ديگر از درمانهاي جراحي , كه براي قوز قرنيه وجود دارد، استفاده از حلقه هاي داخل قرنيه مي باشد كه اين نوع از درمان در بعضي از قوزهای خفيف تا متوسط كه كنتاكت لنز را نمي توانند تحمل كنند، كاربرد دارد. اين حلقه ها با كاهش ميزان آستيگماتيسم نامنظم به بهبود بينايي كمك مي كنند. اما بايد دانست كه ميزان موفقيت در حلقه هاي داخل قرنيه بسيار متغير و از فردي به فرد ديگر متفاوت خواهد بود و در صورت عدم موفقيت درماني، نهايتا بيمار نياز به پيوند قرنيه خواهد داشت. نتايج عمل در بيماران كراتوكونوس (قوز قرنيه) متفاوت است. در اين بيماران قرار دادن رينگ به طور متوسط باعث بهبود دو خط ديد در نيمي از بيماران مي گردد اگر چه ممكن است بعضي بيماران بهبودي چشمگيرتري داشته باشند. در واقع در بيماران قوز قرنيه اين عمل باعث مي شود بيماري كه قبل از عمل با عينك ديد خوبي نداشته است پس از قرار دادن رينگ به دليل كاهش نامنظمي هاي قرنيه با عينك جديد ديد بهتري نسبت به قبل از عمل داشته باشد. در هر بيمار نيز قابل انجام نيست .
يكي از درمان هاي جديد كه در چند سال اخير مطرح شده پيوند متقاطع بين رشته هاي كلاژن قرنيه (Collagen Cross-Linking یا CXL) با استفاده از اشعه ماورابنفش و داروي ريبوفلاوين است. در اين روش پس از برداشتن لايه سلول هاي سطحي (اپيتليوم) قرنیه، به مدت سی دقیقه (هر 3 دقیقه یک بار) قطره ريبوفلاوين1/. درصد در چشم ريخته ميشود و سپس طی مدت سي دقيقه بعدی در چالیکه هر 5 دقیقه یک بار قطره مذکور در چشم چکانده می شود، اشعه اولتراويوله (ماوراء بنفش) به قرنيه تابانده مي شود . اين كار باعث افزايش پيوندهاي متقاطع بين رشته هاي كلاژن قرنيه (مطابق شكل زير) و در نتيجه افزايش استحكام قرنيه ميشود.در بررسي هاي سه تا پنج ساله ديده شده كه پيشرفت بيماري تقريبا در 100% موارد متوقف شده ودر نيمي از موارد قرنيه اندكي مسطح تر شده ويا بيماري كمي (حدود 2.87 ديوپتر) بهبود يافته است. و بينائي اصلاح شده 1.4 خط بهتر شده است. این روش باعث می شود پیوند قرنیه نیاز نباشد و یا به تاخیر بیفتد. در این روش که در حال حاضر جدیدترین روش درمان قوز قرنیه است، بر خلاف سایر روش های درمانی؛ در اکثر موارد نه تنها از پیشرفت بیماری جلوگیری می شود؛ بلکه بینایی فرد با و بدون عینک بهبود یافته و میزان آستیگماتیسم، کاهش قابل ملاحظه ای خواهد داشت. بهترین داوطلبان این روش عبارتند از: بیمارانی که به تازگی برای آنها تشخیص کراتوکونوس داده شده، افراد جوان و میانسالی که بیماری آنها پیشرونده است و همچنین کسانیکه لنز تماسی روی چشمشان خوب فیت نمی شود.
در صورت پيشرفت بيشتر بيماري مرحله اي فرا مي رسد كه ديگر استفاده از لنزهاي تماسي و قطعات رينگ داخل قرنيه هم باعث افزايش ديد نمي شود و در اثر كدورت قرنيه, استفاده از لنزهاي تماسي ممكن نيست و عدم تحمل نسبت به لنز تماسي پيدا مي شود. در اين مرحله بايد از پيوند قرنيه كمك گرفته شود.
آيا قوز قرنيه باعث کوری می شود؟
خوشبختانه اين بيماری كور كننده نيست ولي يكي از علل شايع پيوند قرنيه است فرد مبتلا به قوز قرنيه و يا بستگان وی نبايد نگران باشند زيرا بيماري بي خطر است و عمل پيوند قرنيه نتايج موفقيت آميزي دارد.
آيا قوز قرنيه با ليزر درمان مي شود؟
تا کنون عنوان می شد که در بيماراني كه قوز قرنيه دارند به هيچ وجه نبايد اعمال جراحي ليزري مانند ليزيك – لازك يا PRK انجام داد؛ زيرا باعث بدتر شدن بيماري مي شد. اما با ظهور روش (Collagen Cross-Linking یا CXL) می توان بصورت همزمان و یا در قدم بعدی عیب انکساری چشم (شماره چشم) را با لیزر (معمولاPRK) درمان کرد.
منابع
- ويكي پديا
- سایت بیمارستان چشم پزشکی نور – قوزقرنیه