كهير (راش گزنه) نوعي تورم رنگ پريده تا قرمز رنگ، با حدود مشخص و خارش‌دار مي‌باشد كه اندازه ضايعات از چند ميليمتر تا چندين سانتيمتر متفاوت است. اغلب ضايعات به صورت گرد يا بيضي مي‌باشند ولي ممكن است به هم متصل باشند و پلاكهايي با حاشيه نامنظم و يا به صورت حلقوي، قوس و يا مارپيچ ايجاد نمايند.
ضايعات كهيري،پوسته يا تغيير رنگ طولاني مدت ايجاد نمي‌كنند. در اطراف ضايعات ممكن است هاله بي‌رنگ يا قرمز ايجاد شود. از خصوصيات مهم كهير خارش است.
* بثورات كهيري در عرض 24 ساعت محو مي‌شوند.
* اگر از شروع حمله حاد ضايعه كمتر از 6 هفته گذشته باشد، كهير حاد ناميده مي‌شود و در مواردي كه بيشتر از 6 هفته باشد به عنوان كهير مزمن شناخته خواهد شد. در كهير مزمن مكانيسم‌هاي اتوايميون نقش اساسي دارند. مانند لوپوس، آرتريت روماتوئيد و …
كهير حاد اغلب در اثر تماس با مواد آلرژن داروها، غذاها، مواد شيميايي، گرده گياهان و عفونت‌هاي ويروسي ايجاد مي‌شود.
• اپيدميولوژي
كهير از جمله بيماري‌هاي شايع پوستي مي‌باشد. 20-10 درصد مردم در دوره‌اي از زندگي خود دچار يك يا چند حمله كهيري مي‌شوند.
كهير حاد بيشتر در كودكان و نوجوانان و كهير مزمن در افراد ميانسال يا پير ديده مي‌شود.
• اتيولوژي
مطالعات نشان مي‌دهند كه سلولهاي ماستوسيت و مدياتورهاي آنها نقش اصلي را در ايجاد كهير به عهده دارند. ماستوسيت‌ها در شرايط طبيعي در پوست وجود دارند و مدياتورها (واسطه‌ها)ي زيادي توليد و در خود ذخيره مي‌كنند. فعال شدن اين سلول‌ها به وسيله مكانيسم‌هاي ايمني و يا غير ايمني باعث ايجاد ضايعات كهيري مي‌شود.
ماستوسيت‌ها سلولهايي هستند كه در اطراف مويرگ‌ها، لنفاتيك‌ها و ضمائم و اعصاب قرار دارند. محل آنها و مدياتورهايي كه آزاد مي‌كنند، سبب مي‌شود كه به طور مستمر بر روي سلولهاي موجود در درم و نيز سلولهاي التهابي كه در پوست وجود دارند، اثر بگذارند. در حدود 10-7 هزار ماستوسيت در هر ميليمتر مكعب پوست انسان وجود دارد.
مدياتورهاي مهم ماستوسيت شامل هيستامين، هپارين، كيماز و … مي‌باشد. بيشترين علت كهير حاد، اتصال آنتي‌ژن به آنتي‌باديIgE در سطح ماستوسيت است و اكثر آنتي ژن‌هاي مولد، شامل غذا، دارو و عوامل عفوني مي‌باشند.
كهير ممكن است علت ايمنولوژيك و يا غير ايمنولوژيك داشته باشد.
• عوامل موثر در ايجاد كهير
1) غذاها
غذاهايي كه مواد افزودني و رنگي داشته باشند، همچنين مواد نگهدارنده در غذاها يكي ديگر از عوامل ايجاد كهير مي‌باشد. غذاهاي Fast food و آماده و سس‌هاي همراه آنها از ديگر علل كهير مي‌باشد. غذاهاي معمول كه باعث كهير مي‌شوند بادام زميني، آجيل‌ها، حلزون، ماهي، شير، گندم، سويا و غيره را شامل مي‌شوند.
مواد غذايي ديگر از جمله گوجه فرنگي، بادمجان، تخم مرغ، كاكائو، قهوه، پنيرهاي مختلف نيز مي‌توانند باعث ايجاد كهير شوند.
2) عفونت‌هاي انگلي و روده‌اي
3) داروها و سموم از جمله كوتريموكسازول، آسپيرين و مسكن‌هاي غير استروئيدي. مواد حاجب كه به علت قدرت يوني ماده حاجب باعث ايجاد كهير مي‌شود.
4) هيجان‌ها و استرس‌ها
5) كهير كلينرژيك
به علت استحمام، فعاليت بدني و حمام آب گرم ايجاد مي‌شود.
6) كهير سرمايي
غوطه‌ور شدن در آب سرد و يا تماس با هواي سرد. اين ضايعات معمولا بعد از اينكه پوست در حال گرم شدن مجدد است ايجاد مي‌شوند. در اين نوع كهير خطر غرق شدن وجود دارد.
7) كهير فشاري
دقايقي بعد از مالش شديد يا خراشيدن پوست ايجاد مي‌شود. به دو صورت فوري و تاخيري است. فرم تاخيري آن شايع‌تر است.
ضايعات كهير فشاري تاخيري اغلب به صورت ضايعات كهيري حساسي بروز مي‌كند كه در محل ضربه و فشار، مثلا در دستها به علت حمل كيف دستي، در شانه‌ها به علت فشار بند كيف يا چمدان و در پاها به علت فشار كفش ايجاد مي‌شوند. اين ضايعات معمولا 30 دقيقه تا 9 ساعت بعد از فشار ايجاد مي‌شوند و ممكن است تا 30 ساعت باقي بمانند و با ضعف و بيحالي و سردرد همراه باشند.
8) كهير آفتابي
بيماري نادري است كه به علت تابش اشعه الكترومغناطيسي بروز مي‌كند كه چند دقيقه تا چند ساعت بعد از تابش ايجاد كهير مي‌نمايد.
9) كهير آبي
آب ممكن است باعث ايجاد كهير شود و معمولا چند دقيقه بعد از تماس، ضايعات برجسته‌ي كوچكي ايجاد مي‌شود. چنانچه سطح پوست را با وازلين چرب كنيم از ايجاد كهير جلوگيري به عمل مي‌آيد.
10) كهير تماسي
معمولا با قرمزي و برجستگي مشخص مي‌شود ولي ممكن است گاهي به صورت گز گز، سوزش و خارش تظاهر كند.
آسم، رينيت و ضايعات اگزمايي ممكن است همراه اين نوع كهير ديده شود. لاتكس موجود در لاستيك ماشين علت شايع كهير تماسي است. موادي از قبيل سينامات و آمونيوم سولفات نيز مي‌توانند باعث ايجاد كهير تماسي شوند.
11) عوامل عفوني (هليكوباكترپيلوري، استرپتوكوك، استافيلوكوك و …)
• تشخيص كهير
معمولا از روي معاينه فيزيكي است ولي گرفتن يك شرح حال كامل، بسيار مهم مي‌باشد. ضايعات كهيري معمولا خارش دارند و به طور طبيعي ضايعات كهيري كمتر از 24 ساعت باقي مي‌مانند. در مواردي كه كهير به صورت مزمن درآيد، تستهاي آزمايشگاهي تكميلي لازم مي‌باشد. تست تحريكي جهت كهير فيزيكي يكي از ديگر عوامل تشخيصي مي‌باشد.
• آنژيوادم
با تورم راجعه و دردناك پوست، مخاط تنفسي و گوراشي مشخص مي‌شود. آنژيوادم اصطلاحي است كه براي توصيف تورم‌هاي عمقي پوست و بافت زير جلدي به كار مي‌رود. حدود ضايعه نامشخص است و به رنگ پوست مي‌باشد. آنژيوادم بيشتر پلك‌ها، لب‌ها، زبان، ناحيه تناسلي، دستها و پاها و به نسبت كمتر حنجره و دستگاه گوارش را مبتلا مي‌كند.
عواملي چون ضربه‌هاي جزئي، هيجانات، عفونت‌ها و تغييرات سريع درجه حرارت باعث شعله‌ور شدن آنها مي‌شود.
• درمان كهير
درمان وابسته به حذف عواملي است كه در ايجاد آن موثراند و شامل تحريك اوليه، سلولهاي اثر كننده، واسطه‌هاي التهابي آنها و محل‌هاي گيرنده در سلولهاي هدف مي‌باشند.
درمان ايده‌آل، تشخيص و حذف علت آن است. درمان كهير مزمن بيشتر علامتي است.
حذف آسپيرين و داروهاي مسكن غير استروئيدي ضروري است. لوسيون‌هاي ضد خارش و كمپرس سرد سبب تسكين موقت مي‌شوند.
داروهاي آنتي هيستامين قسمت اصلي درمان در كهير و آنژيوادم مي‌باشند.
آنتي‌هيستامين‌هاي قديمي به نسل اول معروفند و آنتي‌هيستامين‌هاي جديدتر كه خواب آلودگي كمتري ايجاد مي‌كنند نسل دوم ناميده مي‌شوند.
در موارد نادر و شديد تجويز كورتون ضروري است. در موارد كهير مزمن بايد علت با آزمايش‌هاي خون و ايمني مختلف مشخص و درمان شود. عفونت‌هاي مزمن بايد ريشه‌كن شوند.
يكي از علل مهم كهير مزمن، عفونت هليكوباكترپيلوري مي‌باشد. عفونت‌هاي ديگر از قبيل عفونت‌هاي سينوسي 15 درصد علت كهير مزمن را تشكيل مي‌دهد و اكثراً با درمان سينوزيت كهير مزمن بهبود مي‌يابد.
تهيه و تنظيم:دكتر فاطمه صرافها
منبع خبر : مركز بهداشت و درمان دانشگاه تهران
