ميگرن يك اختلال شايع در زنان است به طوري كه شيوع يك ساله ميگرن در زنان در مقايسه با مردان 18 درصد در مقابل 6 درصد ميباشد. در ميان انواع مختلف سردردها، زنان بيشتر به سردردهاي تنشي يا ميگرني دچار ميشوند. در حالي كه مردان سردردهاي خوشهاي را بيشتر تجربه ميكنند.
غالبا ميگرن در سنين باروري به وقوع ميپيوندد و 27 درصد از زنان 30 تا 49 ساله را گرفتار ميسازد. فراواني اين اختلال و تبعات عملكردي، اجتماعي و اقتصادي آن، ميگرن را به يك مقوله مهم در زمينه بهداشت زنان تبديل ميكند.
زمينه هورموني نقش اساسي در ميگرن زنان دارد. شرايط هورموني از قبيل قاعدگي، بارداري، داروهاي ضد بارداري خوراكي، يائسگي و هورمون درماني بر كنترل و نيز بروز ميگرن اثر ميگذارند.
به طور كلي ميگرن ممكن است ساعتها و يا روزها طول بكشد و موجب تهوع، فتوفوبي (حساسيت به نور)، فنوفوبي (حساسيت به صدا) شود.
• ميگرن قاعدگي
حدود 60 درصد از زنان مبتلا به ميگرن، سردردهاي ميگرني خود را به همراه دورههاي قاعدگي تجربه ميكنند كه اين امر، قاعدگي را مبدل به يكي از مهمترين عوامل آغازگر حملات ميگرن نموده است.
• معيارهاي تشخيص ميگرن قاعدگي:
1- ميگرن قاعدگي خالص: حملاتي كه منحصراً از 2 روز قبل از شروع قاعدگي تا روز سوم پس از شروع قاعدگي در حداقل دو سوم دورههاي قاعدگي فرد اتفاق ميافتد.
2- سردردهاي ميگرني مرتبط با قاعدگي: در حداقل دو سوم دورههاي قاعدگي فرد، حملات ميگرن طي 2 روز مانده به قاعدگي تا 3 روز پس از آغاز آن و نيز طي زمانهاي ديگر اتفاق ميافتد. به نظر ميرسد كه ميگرن قاعدگي با كاهش سطح استروژن خون كه در مرحله بعد از تخمكگذاري قاعدگي اتفاق ميافتد آغاز ميشود.
در موارد نوع اول داروهايي كه مورد استفاده قرار ميگيرند شامل داروهاي ضد التهاب غير استروئيدي، آلكالوئيدهاي ارگوت و تريپتانها ميباشند (از قبيل ناپروكسن، تركيبات ارگوتامين C، سوماتريپتان).
در موارد دوم ممكن است مقادير بيشتري از اين داروها مورد نياز باشد.
در بعضي موارد داروهاي ضد بارداري خوراكي ممكن است باعث تشديد ميگرن دوران قاعدگي شود كه اولين قدم كاستن محتواي استروژني تا 20 ميكروگرم ميباشد اگر با وجود اين مداخله درماني سردردها ادامه يابد، لزوم قطع اين قرصها در اين بيماران وجود خواهد داشت.
از آن جا كه سيگار كشيدن توام با مصرف قرصهاي جلوگيري و ميگرن، منجر به افزايش 34 برابري سكته مغزي ميشود، نبايد از اين قرصها در افراد ميگرني سيگاري استفاده نمود.
• بارداري و ميگرن
فراواني و شدت ميگرن در حين بارداري متغير است. در پايان سه ماهه اول 50 تا 80 درصد از زنان باردار مبتلا به ميگرن، متوجه كاهش حملات ميگرني ميشوند در حالي كه تعداد كمي از اين زنان دچار تشديد علائم يا شروع بيماري ميگردند. زماني كه يك زن در حين بارداري براي اولينبار دچار سردرد شديد ميشود علل ثانويه سردرد را بايد در نظر گرفت.
در كل زنان باردار نبايد داروهاي پيشگيري كننده مصرف كنند زيرا خطر ناهنجاريهاي جنيني وجود دارد.
• يائسگي و ميگرن
كم و زياد شدن هورمون در حوالي اين دوران ممكن است باعث تشديد ميگرن شود. يائسگي به صورت قطع و خاتمه قاعدگي به مدت 12 ماه تعريف ميشود و سن متوسط آن 51 سالگي است. در حوالي دوران يائسگي كه شامل دورههاي گذر و سال اول بعد از يائسگي است ممكن است ميگرن تشديد شود ولي بعد از يائسگي طبيعي با پايدار شدن مقدار هورمون، ميگرن در تقريبا دو سوم از زنان مبتلا بهبود مييابد.
بعد از يائسگي ناشي از جراحي، ميگرن در دو سوم زنان تشديد ميشود. بنابراين ايجاد يائسگي به وسيله جراحي نبايد به عنوان راهي براي پيشگيري از ميگرن پيشنهاد شود.
هر سردرد شديدي كه بعد از سن 45 سالگي شروع شود بايد براي يافتن علل ثانويه ارزيابي گردد زيرا ميگرن به صورت معمول در اين سن آغاز نميشود.
• ميگرن در زنان سالمند
ميگرني كه پس از سن 65 سالگي شروع شده باشد نيازمند بررسيهاي دقيق است. يك سوم تمامي سردردها در زنان سالمند با علل ثانويه ايجاد ميشود.
به طور يك قانون كلي براي جلوگيري از ايجاد اثرات ناخواسته در بيماران سالمند، تمامي داروهاي پيشگيري كننده با مقادير پايينتري استفاده ميشوند.
به طور كلي تجربه نشان داده است كه غذاهاي خاصي ميتوانند به عنوان جرقهي شروع كننده حمله ميگرن باشند. مواد غذايي از قبيل شكلات، كافئين، پنير، ماهي، گندم، مغزها (گردو و فندق و …) گوجهفرنگي و الكل، بيشترين عوامل شروع كننده ميگرن هستند. افزودنيهاي خوراكي مانند سديم (در گوشتهاي فراوري شده وسوسيس) ممكن است باعث ميگرن شوند. تيرامين (تخمير كننده) يك ماده طبيعي كه در نان جو و پنير آبي يافت ميشوند ممكن است شروعكننده باشد. تراز مشخص هورمونهاي زنان شروع كننده يا كمككننده در شدت سردرد هستند، استفاده از كامپيوتر هم وقوع سردرد را افزايش ميدهد. خيره شدن به صفحه كامپيوتر باعث مي شود سر در يك وضعيت طولاني كشيده قرار گرفته در واقع سفت شدن گردن و عضلات شانه، اعصاب و ذخيره خون گردن و سر را تحت فشار قرار ميدهد.
• درمان
درمانهايي از قبيل ويتامين D و كلسيم (خصوصاً در ميگرن قاعدگي) منيزيم (600 ميلي گرم در روز) و مقدار بالاي ريبوفلاوين (400 ميلي گرم) و خوردن مايعات كافي هم مهم است.
درمان طبيعي ديگر زنجبيل است. زنجبيل اشتها را كم كرده و ميگرن را كاهش ميدهد.
درمانهاي استاندارد طبي ميگرن شامل يك يا بيش از يك دارو است كه بايد توسط پزشك تجويز گردد. ماساژ و ورزشهاي موضعي در بهبود ميگرن گردني مفيد هستند. طب سوزني و كاهش استرس در بيماران زيادي، مفيد بوده است. ورزش مناسب است ولي در طي حمله بايد استراحت كرد.
آشنايي و اجتناب از شروع كنندههاي سردرد به خصوص بعضي از غذاها، با پيشگيري از درد و ناتواني ناشي از ميگرن، تحول بزرگي در كيفيت زندگي ايجاد ميكند.
منابع:
www.zanan.co-ir/lip-e
www.mayoclinic.com
مجله علمي تازههاي پزشكي بيماريهاي داخلي و كودكان سال دوازدهم، شماره 3- اسفند 85
مجله پزشكي امروز اسفند 1385- شماره 656
تهيه و تنظيم : دكتر فاطمه صرافها
منبع خبر : مركز بهداشت و درمان دانشگاه تهران