این موقعیت می تواند در صورتی بروز کند که دمای بدن به زیر 35 درجه سانتی گراد افت کند و عوارض آن بستگی به سرعت ایجاد هیپوترمی و سطحی که دما پایین می افتد متفاوت خواهد بود.عوارض ناشی از هیپوترمی متوسط معمولاً امکان بر طرف شدن کامل را دارند ولی هیپوترمی عمیق و شدید (دمای مرکزی بدن زیر 28 درجه سانتی گراد) اغلب کشنده است.گاهی هیپوترمی می تواند به تدریج و ظرف مدت چند روز در خانه هایی که خوب گرم نگه داشته نمی شوند ایجاد گردد.نوزادان،افراد بی خانمان،سالخوردگان و افراد نحیف و بیش از اندازه لاغر بیشتر از سایرین مستعد ابتلا به آن هستند.
گاهی ممکن است ایجاد هیپوترمی در اثر قرار گرفتن درون آب سرد عامل ایجاد مرگ باشد(نه غرق شدن فرد). در اثر احاطه شدن بدن توسط آب سرد،دمای بدن 30 برابر سریعتر نسبت به قرارگیری در معرض هوای سرد افت می کند که منجر به کاهش سریع و خطرناک دمای بدن خواهد شد.
• علایم: با پیشرفت هیپوترمی ممکن است علایم زیر ایجاد شوند:
– لرزیدن و پوست سرد،خشک و رنگ پریدگی
– بی تفاوتی بیش از حد،عدم توانایی در تمرکز،رفتار تحریک پذیر و گاهی تهاجمی و دیوانه وار
– رخوت،خواب آلودگی و کاهش سطح هوشیاری
– تنفس کند و سطحی
– نبض کند و ضعیف
– در موارد شدید:ایست قلبی
مباحث ایست قلبی و غرق شدن را نیز مطالعه نمایید.
• هیپوترمی در کهولت: ریسک و احتمال بروز هیپوترمی در افراد سالخورده،نحیف و دچار ضعف قوای جسمی بیشتر از سایر افراد میباشد.همچنین با بالا رفتن سن،درک شرایط محیطی منجمله دمای بدن و تطبیق دادن خود با آن در سالخوردگان دچار اختلال می گردد. ممکن است افراد پیر متوجه بروز افت دمای بدن خود نشوند و علاوه بر آن بدن افراد سالخورده نیز در تحمل تغییرات شدید دمای محیط از مکانیسم های جبرانی مناسبی بهره مند نمی باشد.از آنجایی که هیپوترمی در منزل اصولاً به کندی حادث می شود لذا گرم کردن بدن نیز باید به آهستگی صورت بگیرد.گرم کردن سریع بدن از این لحاظ خطر آفرین محسوب می گردد که ممکن است باعث ورود ناگهانی خون سرد از پوست و بافتهای محیطی بدن به درون قلب و مغز شده و باعث ایجاد عوارض در آنها بگردد.
در اینگونه موارد شما همیشه باید بیمار را به بیمارستان برده و یا یک پزشک به بالین وی بیاورید چرا که این نوع از هیپوترمی ممکن است نشانه های ناخوشی های همراه خود منجمله حمله قلبی یا مغزی را مخفی کند.
• هیپوترمی در شیر خوران: از آن رو که مکانیسم های تنظیم دمای بدن خردسالان هنوز تکامل نیافته است از این رو ممکن است هیپوترمی در یک اتاق سرد در یک شیر خوار بروز نماید.پوست بدن شیرخوار ممکن است سالم به نظر برسد ولی در لمس سرد باشد.وی ممکن است که دچار حالت کرختی بوده و به صورت غیر معمولی ساکت و از خوردن امتناع نماید.یک خردسال مبتلا به هیپوترمی را به تدریج گرم نمایید. وی را در پتو پیچانده و دمای اتاق (محیط) را افزایش دهید.ضرورت دارد که یک پزشک نیز کودک را تحت معاینه قرار دهد.
• اهداف درمانی:
– جلوگیری از اتلاف بیشتر حرارت بدن
– گرم کردن مجدد بیمار
– دریافت مراقبتهای طبی
• اقدامات برای مصدومین درون فضاهای بسته(مسقف)
1) سریعا لباسهای مرطوب مصدومی را که از بیرون به داخل منزل منتقل کرده اید با لباسهای گرم و خشک تعویض نمایید. بدن بیمار را با چند لایه پتو در اتاقی به دمای تقریبی 25 درجه سانتی گراد بپوشانید تا بدن وی به آرامی گرم شود. برای بیشتر گرم شدن مصدوم، پوششی روی سرش بگذارید(مثلاً کلاه پشمی) و تا زمان بازگشت گرما و رنگ طبیعی به صورت مصدوم کنار وی بمانید.
2) مصدوم جوان و سالمی که خود به تنهایی قادر به استحمام می باشد می تواند به روش حمام گرفتن گرم شود.البته دمای آب حمام نباید بیش از 40 درجه سانتی گراد باشد.
تذکر:به افراد سالخورده اجازه حمام کردن (دوش گرفتن) ندهید.
3) مصدوم سرما زده را در رختخواب بخوابانید و از اینکه به خوبی پوشیده شده باشد اطمینان حاصل نمایید. به وی نوشیدنی های گرم،سوپ و یا غذاهای پر انرژی مثل شکلات بدهید.
تذکر1: منابع گرمایی نظیر بطری های آب داغ و یا آتش را در مجاورت این افراد قرار ندهید.
تذکر2: به افراد سرما زده هیچگونه مواد الکلی برای نوشیدن ندهید.
4) اگر مصدوم سالخورده و یا کودک است و یا اینکه به عللی در سلامت وی تردید دارید توصیه می شود که حتماً درخواست پزشک نمایید.
5) اگر مصدوم بیهوش گردید راه هوایی را باز کرده تنفس و نبض را ارزیابی کرده و آماده انجام عملیات احیا در صورت لزوم باشید. با اورژانس تماس بگیرید.در حالی که دمای بدن مصدوم افزایش می یابد در صورت نیاز تا زمان رسیدن کمک های امدادی به احیای وی ادامه دهید.
• اقدامات در مورد مصدومین واقع در فضای باز:
1) با به کارگیری پتو و لباسهای اضافی مصدوم را به خوبی بپوشانید ناحیه سر وی را نیز با به کارگیری پوشش های مناسب تحت محافظت قرار دهید.
2) در اسرع وقت مصدوم را به اماکن مسقف (جانپناه) برده و یا حمل کنید.
3) مصدوم را از سرمای محیط و زمین محافظت نمایید مثلاً وی را در یک کیسه خواب خشک قرار دهید،می توانید وی را با پتو و حتی لایه های روزنامه پوشانده و یا اینکه وی را در کیسه های نجات مخصوص از جنس پلاستیک یا فویل (آلومینیومی) قرار دهید.
4) افرادی را جهت دریافت کمک بفرستید (ترجیحاً دو نفر) البته ضروری است که شخص مصدوم به هیچ وجه تنها گذارده نشود و در تمامی طول مدت (تا زمان رسیدن کمک) حداقل یک نفر در کنار وی باقی بماند.
5) در صورتیکه مایعات گرم در دسترس باشد می توانید آن را برای نوشیدن در اختیار مصدوم بگذارید.
6) پس از رسیدن کمک،مصدوم را توسط برانکارد به بیمارستان انتقال دهید.
-اگر مصدوم بیهوش گردید راه هوایی وی را باز کرده،تنفس و نبض وی را بررسی نموده و آماده انجام احیاء در صورت لزوم باشید. به عملیات احیاء تا زمان رسیدن امداد پزشکی ادامه دهید.
منبع: مباني كمك هاي اوليه ، ترجمه:دكتر نادر سيد رضوي. انتشارات:مؤسسه آموزش عالي علمي كاربردي هلال ايران. چاپ اول.1383.