برخورد با خونریزی وسیع و شدید خارجی ممکن است تکان دهنده باشد و اضطراب حاصله از آن مي‌تواند تمركز شما را در انجام مقدمات لازم برای شروع کمکهای اوليه بر هم بزند. بايد حتماً قواعد ABC يا الفبای احیاء را مورد توجه قرار دهيد.
خونریزی نواحی صورت و گردن مي‌توانند باعث انسداد راههای هوايی گردند. در موارد نادری نیز ممکن است میزان از دست دادن خون به حدی زیاد باشد که موجب توقف قلب گردد. هميشه احتمال بروز شوک را در خاطر داشته باشيد كه در اثر آن ممكن است مصدوم هوشیاری خود را از دست بدهد.
اقدامات حفاظتی برای ایمنی خود امدادگر
در صورت امكان از دستكش‌های یکبار مصرف و يا استريل استفاده نموده و دستهای خود را به ميزان کافی قبل و بعد از انجام اقدامات درمانی با آب و صابون شستشو دهيد. اگر هرگونه خراش و يا زخمی باز در دستهای خود دارید باید آنها را با پانسمان‌های ضد آب و يا چسب‌های مخصوص بپوشانيد.
اهداف درمانی
1- کنترل خونریزی
2- پیشگیری از بروز شوک و به حداقل رسانيدن عوارض حاصله از آن
3- به حداقل رسانيدن احتمال انتقال عفونت
4- ترتيب دادن انتقال سريع بيمار به بيمارستان
اقدامات
1- محل زخم را با درآوردن و يا بريدن لباس‌ها آشكار كنيد. متوجه وجود اجسام تیزی مثل شیشه که ممکن است خودتان را مجروح كند باشيد.
2- به مدت ده دقيقه و به کمک کف دست یا انگشتان خود بر روی ناحیه زخمی مستقیماً فشار وارد كنيد. البته بهتر است اين كار را پس از قرار دادن یک پوشش استریل پارچه‌ای یا یک پد تمیز انجام دهید ولی اگر جستجو برای یافتن چنین پوشش‌هایی زمان مي‌برد وقت را هدر ندهيد.
3- در مواردی مثل بیرون زدگی استخوان و يا اجسام خارجی از زخم كه مانع فشردن ناحيه زخمی به طور مستقيم مي‌گردند بايد بر روی طرفین زخم به طور محكم اعمال فشار نماييد.
4- اندام‌های آسیب دیده را به خاطر آهسته كردن جريان خون موضعی در سطحی بالاتر از قلب نگهداريد. از آنجاييكه ممكن است شکستگی اندام نیز علاوه بر زخم موجود باشد بايد در حركت دادن اندام مجروح ملایمت کافی را رعایت نماييد.
5- مصدوم را روی زمین بخوابانيد که این عمل موجب كاهش جريان خون در ناحيه مجروح گشته و احتمال بروز شوک را کاهش مي‌دهد.
6- در حالیکه پد اوليه روي محل زخم باقی مي‌ماند روی آن را با یک پارچه استریل بپوشانید بانداژ محل زخم بايد محکم باشد ولی نه به حدی که موجب ایجاد وقفه در گردش خون عضو گردد. اگر خون از محل پانسمان نشت مي‌كند با به کارگیری یک بانداژ دیگر، روی سطح پانسمان قبلی را محکم نماييد.
7- اگر قسمتی از یک جسم خارجی از درون زخم به سمت خارج بيرون زده است براي جلوگیری از حرکت کردن آن باید هر دو طرف آن جسم را با بکارگیری پد بپوشانید و بانداژ را روی پدها و نه در روی جسم خارجی انجام دهيد.
8- با بکارگیری بانداژ، نواحی آسیب دیده را در حالت بی‌حركتی ثابت نماييد. پانسمان را از لحاظ وجود نشت خون بررسی كنيد. جريان خون را بعد از پانسمان کنترل کنید. (بستر ناخن و یا پوست اطراف پانسمان (در انگشتان دست و يا پا) را فشار دهيد تا زمانی که رنگ پریده گردد. سپس فشار را از روی ناخن برداريد. اگر رنگ بستر به حالت طبیعی بر نمي‌گردد يا برگشت رنگ به کندی صورت مي‌گيرد پس بانداژ محكم است و بايد شل شود)
9- با اورژانس تماس بگيريد و تنفس، نبض و سطح پاسخ‌دهی مصدوم را مكرراً کنترل و ثبت نماييد.
• فشار غير مستقيم
در مواردی که اعمال فشار مستقيم روی محل خونریزی غیر ممکن بوده و يا برای بند آوردن خونریزی از اندام کفایت نکند، در این گونه موارد مي‌توان از روش فشار غير مستقيم بهره برد. اين فشار در نقاط معینی بالاتر از شريان خونریزی دهنده و در محلی انجام می شود که یک شریان اصلی از نزدیک یک استخوان عبور مي‌كند.
ابتدا محل شريان را با لمس ضربان نبض مشخص كنيد و سپس آن را تحت فشار قرار دهيد تا زمانی که جریان خون به زخم به طور عمده كاهش بيابد. اينگونه فشارها، نبايد بيشتر از ده دقيقه اعمال شوند. بجز در مورد شريان راني (فمورال)
تذكر: توجه كنيد كه نبايد از تورنيكه استفاده كنيد چرا كه در مواردي مي‌تواند باعث بدتر شدن خونريزي شود و گاهي نيز منجر به آسيب ديدن بافت‌ها و حتي سبب گانگرن شود.
• نقطه فشردن شريان براكيال (بازويي)
شريان بازويي از مسيري واقع در قسمت دروني (طرف داخلي) باز و عبور مي‌كند. نوك انگشتان خود را زير عضله دو سر فشار داده تا بتوانيد در آنجا ضربان نبض را بيابيد سپس شريان را محكم بر روي استخوان تحت فشار قرار دهيد.
نقطه فشردن شريان فمورال (راني)
مصدوم را روي زمين بخوابانيد و براي يافتن محل چين كشاله‌ران (كه محل عبور شريان است) زانو را خم كنيد. شريان را لمس كرده و با انگشت شست خود محكم محل شريان را فشار دهيد.
منبع: مباني كمك هاي اوليه ، ترجمه:دكتر نادر سيد رضوي. انتشارات:مؤسسه آموزش عالي علمي كاربردي هلال ايران. چاپ اول.1383.
