قبل از انجام معاينه كامل مصدوم ، ابتدا بايد تمامي علائم حياتي بررسي شوند. براي معاينه هميشه از ناحيه سر آغاز كرده و بررسيهاي خود را رو به پائين ادامه دهيد . در معاينه مصدوم از هر دو دست خود استفاده نموده و طرفين بدن مصدوم را با هم مقايسه كنيد كه با اين روش هرگونه تورم و يا تغيير شكل بيشتر آشكار خواهد گرديد .
1- براي جستجو كردن علائمي كه مي توانند نشانگر شكستگي احتمالي جمجمه باشند ، منجمله خونريزي ، تورم و فرورفتگي كاسه سر ، بايد دست هاي خود را بدقت روي آن ناحيه حركت دهيد . مراقب باشيد مصدومي را كه احتمال وجود صدمات گردني دارد ، به خصوص اگر بيهوش باشد حتي المقدور حركت ندهيد .
2- به طور واضح نزديك هر دو گوش او صحبت كنيد تا عكس العمل او را نسبت به صوت مشاهده نماييد . ببينيد آيا خون و يا مايعي روشن مانند آب يا مخلوطي از اين دو از گوش مصدوم خارج مي گردد يا خير ؟ چرا كه خروج اين گونه مايعات مي تواند نشانگر وجود صدمات درون جمجمه باشد .
3- موارد زير را بايد در مورد چشمها بررسي كنيد : باز بودن چشمها ، اندازه مردمك ها (گشادي يا تنگي مردمك و مساوي بودن اندازه مردمك دو چشم با هم ) و پاسخ دهي مردمكها به تابيدن نور (در وضعيت سلامت هر دو مردمك بايد پس از تابش نور مقداري تنگ تر گردد) . وجود جسم خارجي ، خون و كبودي در سفيدي چشم (صلبيه) را هم مورد جستجو قرار دهيد .
4- ناحيه بيني را مشابه گوش از نظر وجود خون ، مايع روشن يا مخلوطي از آن دو بررسي كنيد .
5- سرعت انجام تنفس ، عمق و چگونگي انجام تنفس را ثبت كنيد . به وجود هر گونه بوي خاصي در نفس بيمار ، جراحت دهاني و يا بي نظمي خطوط دندانها توجه كنيد . لبها را از لحاظ وجود سوختگي در آنها معاينه نماييد . از باز بودن راههاي هوايي اطمينان حاصل كنيد (راههاي هوايي ممكن است توسط دندان مصنوعي يا شكسته ، خون ، غذا يا برگشت زبان به عقب بسته شده باشند)
6- دما ، رنگ و حالت پوست را مشاهده كنيد . مثلاً وجود پوست سرد ، رنگ پريده و مرطوب مي تواند وجود شوك را مطرح سازد . صورت داغ و پرخون مي تواند نشان دهنده حمله قلبي و يا تب باشد . يك زمينه ته رنگ آبي مي تواند از كمبود اكسيژن خبر دهد . وجود اين تغييرات را به ويژه بايد در نواحي لب ها ، گوش ها و پوست صورت مورد توجه قرار دهيد .
7- يقه و لباسهاي اطراف گردن را شل كرده و به دنبال مشاهده مواردي نظير گردنبندهاي هشدار دهنده مسائل طبي و يا وجود يك سوراخ روي ناي كه در اثر عمل جراحي ايجاد گرديده است (استوما Stoma) باشيد . انگشتان دست خود را به آرامي روي ستون مهره ها از قاعده جمجمه تا پائين ترين حد ممكنه حركت دهيد بدون آنكه تغييري در وضعيت قرارگيري مصدوم ايجاد نماييد و مواردي مثل درد و يا بهم خوردن نظم و ترتيب را در ناحيه فقرات بررسي كنيد .
8- قفسه سينه را از لحاظ حركات قفسه سينه ، وجود هر گونه تغيير شكل ، بي نظمي ، حساسيت و يا بروز احساس دلخراش و ناراحت كننده در حين تنفس را مورد توجه قرار دهيد .
9- به آرامي مسير هر دو استخوان ترقوه و شانه ها را از لحاظ وجود هر نوع تغيير شكل ، بي نظمي و حساسيت به لمس مورد معاينه و بررسي قرار دهيد .
10- از مصدوم بخواهيد كه مفصل هاي اندام فوقاني خود را خم و راست كند و به حركات آرنج ها ، مچ ها و انگشتان در او توجه نماييد . رنگ انگشتان را مورد توجه قرار دهيد ، مثلاً رنگ پريدگي و يا رنگ آبي – خاكستري مي تواند نشانگر وجود مشكل در جريان خون باشد . در ناحيه قدامي ساعدها بدنبال اثرات ناشي از تزريقات و يا وجود دستبندهاي پزشكي بگرديد . بررسي نبض را مي توانيد در نواحي مچ دستها و يا گردن انجام دهيد.
11- علائم حاكي از اختلالات حسي و يا حركتي را در اندام ها مورد بررسي قرار دهيد . براي معاينه ستون فقرات (بدون حركت دادن مصدوم) به نرمي دست خود را در ناحيه فرو رفته پشت قرار داده و مسير فقرات را بدون برهم زدن موقعيت مصدوم از لحاظ تورم و حساسيت به درد لمس كنيد .
12- سطح قدامي شكم را بدنبال يافتن شواهدي از وجود خونريزي به آرامي لمس كنيد و مواردي چون انقباض شديد ديواره عضلاني شكم و يا دردناك بودن آن در لمس را مورد توجه قرار دهيد .
13- هر دو طرف ناحيه لگن را با اعمال فشار مختصري لمس كنيد و اندكي لگن را حركت دهيد تا در صورت وجود شكستگي در آن بتوانيد به تشخيص برسيد .
14- از مصدوم بخواهيد كه بنوبت پاهايش را بلند كند و قوزك پاها و زانوهايش را حركت دهد . مواردي مثل خونريزي ، تورم ، تغيير شكل و حساسيت به درد را با مشاهده و لمس كردن جستجو كنيد .
15- وضعيت حسي و حركتي را در پنجه هاي پاها بررسي كرده و به رنگ اين نواحي نيز توجه نماييد . پوست به رنگ آبي – خاكستري ممكن است نشان دهنده وجود صدمات ناشي از سرما و يا وجود اختلال در سيستم گردش خون باشد .
منبع: مباني كمك هاي اوليه ، ترجمه:دكتر نادر سيد رضوي.
انتشارات:مؤسسه آموزش عالي علمي كاربردي هلال ايران. چاپ اول.1383
