وسيله داخل رحمي (IUD) چيست؟
يكي از وسايل پيشگيري از بارداري براي مدت طولاني است كه مورد تائيد سازمان جهاني بهداشت بوده و در برخي از كشورهاي در حال 
رشد، يكي از پرمصرف ترين و رايج ترينوسايل پيشگيري از بارداري محسوب مي شوند.
دو نوع آي. يو. دي وجود دارد، در يك نوع مقدار كمي فلز مس و در نوع ديگر پروژستين يا فرم ساختگي هورمون پروژسترون تعبيه شده است. محل اصلي قرار گرفتن آن در حفره رحم است. اين وسايل را در صورت نياز ميتوان تنها پس از يك معاينه پزشكي به كار برد. در ضمن نيازي به تصميم گيري روزانه در مورداستفاده از آنها نيست.دخالت مصرف كننده در نحوه استفاده از آن بسيار ناچيز است.
چگونه از بارداري جلوگيري مي كنند؟
وجود IUD در رحم با نامناسب كردن محيط داخل رحم مانع از بارداري مي شود. التهاب مختصر ناشي از حضور اين وسيله در رحم موجب آسيب ديدگي يا تخريب اسپرمها و تخمك مي شود و در صورتيكه عمل لقاح انجام شود، مانع جايگزيني مناسب تخم لقاح يافته در جداره داخلي رحم خواهد شود.
آِيا در دوران شيردهي مي توان از اين وسيله (IUD) استفاده كرد؟
بله. با گذشت 6 هفته از زايمان، زماني كه رحم به وضعيت قبل حاملگي باز مي گردد، مي توان انواع آي يو دي را در رحم قرار داد بدون اينكه بر مقدار يا كيفيت شير مادر تاثيري داشته باشد.
چقدر در پيشگيري از حاملگي موثر است؟
IUD يكي ار مطمئن ترين روشهاي جلوگيري از بارداري است بطوريكه در طول يك سال از 1000 نفر استفاده كننده از اين وسيله حدود 1 تا 6 نفر (بر حسب نوع IUD) باردار مي شوند. اين مقدار به اندازه روش دائمي بستن لوله هاي رحم است با اين مزيت كه هر زمان كه فرد بخواهد، قابل برداشتن است. البته روشهايي مانند استفاده از قرص نيز ممكن است به همين اندازه يا بيشتر موثر باشند اما در صورتيكه به درستي مصرف شوند. در استفاده از IUD پزشك يا ماما آنرا قرار مي دهد و كافيست هر ماه توسط خود فرد چك شود.
آيا بعد از برداشتن، بر ميزان باروري من تاثير مي گذارد؟
خير. آي يو دي را مي توان در هر زمان از سيكل قاعدگي برداشت و از همان زمان هم اقدام براي بارداري را آغاز كرد. قابليت باروري شما همانند پيش از گذاشتن IUD خواهد بود.
چگونه بايد آنرا تهيه كنم؟
از آنجا كه اين وسيله بايد توسط پزشك يا ماما گذاشته شود، شما بايد به ايشان مراجعه كنيد يا با مراجعه به مركز بهداشتي و درماني محله خود درخواست اين روش را براي پيشگيري از حاملگي بنمائيد.
بهترين زمان براي گذاردن آي. يو. دي در روزهاي پايان عادت ماهانه است، زيرا گذاردن آن در اين زمان راحتتر است و احتمال بارداري نيز وجود ندارد. اما فقط محدود به همين زمان نيست و براي خانمي كه مطمئن است باردار نيست، در هر زماني مي توان آي. يو. دي گذاشت. در غير از زمان خونريزي پريود، پزشك يا ماما براي اطمينان از باردار نبودن شما يك تست حاملگي درخواست مي كند و براي اطمينان از نبود عفونت و التهاب لگني شما را معاينه خواهد كرد. معمولا در مراجعه بعدي، وقتي كه جواب آزمايش شما آماده شود، IUD را براي شما قرار مي دهد.
چگونه جاي گذاري مي شود؟
پزشك يا ماما هنگام جاي گذاري IUD از شما مي خواهد تا روي تخت مخصوص معاينه برويد، سپس واژن را باز كرده و محل را استريل مي كند، براي باز نگه داشتن دهانه رحم از وسيله اي استفاده مي كند كه ممكن است براي شما درد مختصري را ايجاد كند. پس از اندازه گيري عمق رحم، با استفاده از يك اپليكاتور، IUD را داخل رحم قرار مي دهد. در اين مرحله ممكن است احساس انقباض داشته باشيد.
با خروج اپليكاتور، شاخه هاي T مانند اي يو دي باز مي شود و دو رشته نخ نازك متصل به آن از دهانه رحم خارج شده و تا واژن امتداد مي يابد. كل اين مراحل بيش از چند دقيقه بطول نمي انجامد. ممكن است دردهاي انقباضي مانند درد قاعدگي داشته باشيد كه براي كاهش آن مي توانيد يك ساعت قبل از يك مسكن مانند ايبوبروفن استفاده كنيد.
شما بايد در قاعدگي بعدي براي معاينه نزد پزشك يا ماماي خود برويد. او هنگام معاينه مطمئن مي شود كه آيا IUD در محل خود قرار دارد و آيا گذاشتن آن منجر به عفونت نشده است؟ در ضمن اين معاينه بايد هر ساله تكرار شود.
آيا لازم است در آغاز مصرف از يك روش ديگر نيز براي جلوگيري از بارداري استفاده كنم؟
بله. براي اطمينان بيشتر، بايد كه در ماه اول بعد از گذاشتن IUD، از يك روش ديگر براي پيشگيري از بارداري استفاده كنيد.
چطور مطمئن باشم كه IUD در محل خود قرار دارد؟
شما بايد بطور منظم حضور آنرا در محل كنترل كنيد.
روش كنترل
ممكن است پزشك يا ماماي شما روش كار را برايتان توضيح دهد. ابتدا دستهايتان را بشوئيد. مي توانيد روي زمين چمباتمه بزنيد (مانند نشستن روي توالت)، روي توالت فرنگي بنشينيد يا فقط يك پا را روي صندلي بگذاريد. سپس انگشت خود را داخل واژن ببريد تا جايي كه دهانه رحم را لمس كنيد، در اين حالت بايد انتهاي دو نخ را لمس كنيد. كافيست آنها را با نوك انگشتتان لمس كنيد؛ نبايد زياد دستكاري كنيد!
اگر نتوانيد محل نخها را تعيين كنيد يا اگر خود IUD را لمس كرديد بايد به پزشك يا ماماي خود مراجعه كنيد. در اين مدت بايد از يك روش مطمئن ديگر براي جلوگيري از بارداري استفاده كنيد. چون وقتي آي يو دي در محل مناسب خود در رحم نباشد، در پيشگيري از حاملگي موثر نيست.
اگر شما نتوانيد نخها را لمس كنيد و پزشك يا ماما هم نتواند در معاينه آنها را پيدا كني، بايد از سونوگرافي استفاده كرد تا مشخص شود آيا IUD در محل خود قرار دارد يا بيرون آمده است. در 2 تا 8 درصد خانمها IUD در طول يك سال اول بيرون مي آيد. اين احتمال در خانمهاي با سن كمتر از بيست سال، آنها كه هرگز باردار نشده اند، افرادي با خونريزي قاعدگي خيلي زياد يا پريودهاي دردناك همراه با كرامپ شكمي، بيشتر است.
اگر IUD شما بيرون آمده باشد مي توانيد دوباره اقدام به گذاشتن IUD كنيد. اما 30% احتمال خروج مجدد آن وجود دارد.
زمان كنترل
بهتر است در يك ماه اول هر هفته و سپس هر ماه وجود آنرا بررسي كنيد. بخصوص بعد از خونريزي پريود زمان مناسبي است زيرا احتمال اينكه IUD طول خونريزي قاعدگي بيرون بيايد بيشتر از ساير اوقات است.
چگونه برداشته مي شود؟
زماني كه بايد IUD شما برداشته شود، پزشك يا ماما مشابه آنچه براي گذاشتن توضيح داده شد عمل مي كند. نهايتا با يك گيره نوك نخ ها را گرفته و آنرا بيرون مي كشد. بازوهاي T مانند آي يو دي كه انعطاف پذير هستند، خم شده و از دهانه رحم خارج مي شوند. در اين زمان ممكن است شما احساس انقباض داشته باشيد. اگر بخواهيد به استفاده از IUD براي پيشگيري از بارداري ادامه دهيد، در همين جلسه براي شما IUD جديدي گذاشته مي شود.
اگر تصميم به بارداري داشته باشيد، هر زمان از سيكل قاعدگي كه آماده باشيد مي توان IUD را خارج كرد. اما اگر بخواهيد با يك روش ديگر ادامه دهيد، بهتر است اين موضوع را با پزشك يا ماماي خود مطرح كنيد. شايد بهتر باشد آنرا پس از شروع (مثلا قرص) برداريد تا از تاثير روش دوم مطمئن شويد.
IUD چه تاثيري بر قاعدگي دارد؟
خونريزي قاعدگي طولاني تر و بيشتر مي شود و ممكن است دردهاي دوران قاعدگي نيز تشديد شود. در موارد استفاده از IUD حاوي مس ممكن است خونريزي بقدري شديد باشد كه براي جلوگيري از كم خوني تجويز آهن لازم باشد.
البته در انواع حاوي پروژستين پس از گذشت چند ماه مقدار و زمان خونريزي قاعدگي بشدت كاهش مي يابد.
عوارض جانبي استفاده از IUD چيست؟
معمولا عارضه جانبي استفاده از IUD زياد نيست. در انواع حاوي پروژستين ممكن است آكنه، سردرد، درد و سنگيني در پستانها و افسردگي بروز كند كه با گذشت زمان بهبود مي يابد. اين عوارض مشابه ساير روشهاي هورموني پروژستين تنها هستند و بعلت كمتر بودن مقدار اين هورمون در خون استفاده كنندگان از IUD، شدت عوارض نيز كمتر از سايرين است.
آيا استفاده از آن مزايايي براي سلامتي دارد؟
پزشكان استفاده از انواع حاوي پروژستين را بعلت كاهش خونريزي قاعدگي، در افرادي كه پريودهاي شديد و دردناك دارند توصيه مي كنند. اين موضوع خطر ابتلا به كم خوني فقر آهن را در اين افراد كاهش مي دهد.
بعضي از مطالعات نشان داده است كه استفاده از IUD خطر ابتلا به سرطان رحم را نيز كاهش مي دهد.
آيا استفاده از آن مخاطراتي دارد؟
در هفته هاي اول پس از گذاشتن IUD خطر ابتلا به بيماري التهابي لگن (PID) وجود دارد. در اين بيماري ممكن است عفونت در رحم، لوله هاي رحمي و تخمدانها انتشار پيدا كند و منجر به اختلالاتي شود كه فرد را براي بارداري آينده دچار مشكل نمايد. در موارد نادر اين بيماري ممكن است كشنده باشد. بنابراين بررسي از نظر عفونت لگني اولين و مهمترين دليلي است كه فرد بايد در فاصله چند هفته تا يك ماه بعد از گذاردن IUD به پزشك يا ماما مراجعه نمايد. اين بيماري در صورت تشخيص به راحتي با آنتي بيوتيك قابل درمان است و هر چه زودتر تشخيص داده شود، عوارض درازمدت آن كمتر خواهد بود.
در موارد اندكي ممكن است عليرغم داشتن IUD حاملگي اتفاق افتد و در اينصورت احتمال قرار گيري تخم در خارج از رحم و بروز بارداري خارج رحمي بيشتر خواهد بود. اين وضعيت بسيار جدي بوده و نياز به اقدام درماني سريع دارد.
بندرت پارگي رحم در حين گذاشتن IUD رخ مي دهد و خونريزي و آسيب جدي را موجب مي شود كه مي تواند منجر به اقدام جراحي براي درمان شود.
چه كساني نبايد از اين وسيله استفاده كنند؟
در درجه اول خانمهايي كه احتمال مي رود باردار باشند. بعلاوه شما نبايد از IUD بعنوان يك روش پيشگيري از حاملگي استفاده كنيد اگر يكي از شرايط زير را داشته باشيد:
- ابتلا به التهاب و عفونت لگني يا سابقه ابتلا به آن در 3 ماه گذشته
- ابتلا كنوني به يكي از بيماريهاي مقاربتي يا بودن در معرض خطر ابتلا به آنها
- عفونت چركي دهانه رحم كه در آن التهاب دهانه رحم به سادگي منجر به خونريزي شده و ترشحات موكوسي همراه با چرك دارد.
- ابتلا به عفونت پس از زايمان يا عفونت پس از سقط، يا سابقه ابتلا به آن در سه ماه گذشته
- خونريزي واژينال غير معمول با علت نامشخص
- ابتلا به سرطان رحم
- وجود فيبروم يا اختلالات ساختماني رحم كه گذاشتن IUD را ناممكن مي كند
- بعلاوه شما نمي توانيد از انواع حاوي پروژستين استفاده كنيد اگر مبتلا به سرطان پستان يا بيماريهاي كبدي باشيد و نيز نبايد از انواع حاوي مس استفاده كنيد اگر به فلز مس آلرژي داشته يا مبتلا به بيماري نادر ويلسون باشيد.
چه علائمي نشان مي دهد كه مشكل پزشكي ناشي از مصرف IUD ايجاد شده است؟
نشانه هاي خطري كه بايد در حين مصرف IUD نسبت به آنها هوشيار باشيد عبارتند از:
درد شديد يا تيركشنده در لگن يا پائين شكم، تب بدون علت مشخص، ترشحات غير معمول يا با بوي تعفن، زخم و ناراحتي در واژن، درد در حين مقاربت، لكه بيني يا خونريزي بعد از نزديكي يا در فاصله بين دو پريود، خونريزي شديد يا طولاني.
با مشاهده هر يك از علائم فوق بايد سريعا با پزشك يا ماماي خود تماس بگيريد. همچنين اگر مشكوك هستيد كه حامله باشيد، مثلا با تاخير طولاني در پريود و وجود علائمي چون حساسيت در پستانها و ويار، حتما با پزشك يا ماماي خود تماس بگيريد.
موارد ديگري كه در صورت مشاهده بايد با پزشك يا ماماي خود تماس بگيريد عبارتند از:
- زماني كه IUD شما بيرون آمده،
- اگر انتهاي نخها را لمس نمي كنيد، حتي در مواردي كه بنظر مي رسد موقعيت نخها نسبت به هميشه تغيير كرده و بلندتر يا كوتاهتر شده،
- اگر شما يا همسرتان در حين آميزش چيزي را در انتهاي واژن احساس مي كنيد،
- و وقتي حدس مي زنيد ممكن است در معرض ابتلا به بيماريهاي مقاربتي قرار گرفته ايد، حتي اگر هيچ علامت مشخصي نداشته باشيد.
استفاده كنندگان انوع حاوي پروژسترون علاوه بر موارد فوق بايد در صورت ابتلا به يرقان يا زردي و بروز سردرد شديد يا ميگرن نيز با پزشك خود تماس بگيرند.
اگر همراه با داشتن IUD باردار شوم، چه مي شود؟
در صورت وقوع حاملگي، اولين نكته اي كه پزشك يا ماماي شما مي خواهد بداند اين است كه بارداري خارج رحمي در شما اتفاق نيافتاده باشد. براي اين كار او شما را معاينه داخلي كرده و برايتان آزمايش خون و سونوگرافي درخواست مي كند.
اگر بارداري نابجا وجود نداشته باشد، شما مي توانيد تصميم بگيريد كه به حاملگي خود ادامه دهيد. در اينصورت اگر انتهاي نخ ها مشخص باشد IUD شما بدون اقدام تهاجمي خارج مي شود. اگر چه خارج كردن وسيله بندرت موجب سقط مي شود، اما بهتر از نگه داشتن آن است زيرا خطر سقط بعلت عفونت را بالا مي برد و سلامتي شما و جنين را بشدت به مخاطره مي اندازد.
منبع خبر : ninisite.com
