زیادی فشار خون، پرفشاری خون یا فشار خون بالا، عارضه‌ای است که در آن فشار خون به طور مزمن بالاتر از حد طبیعی است. در گذشته به آن پرفشاری شریانی (arterial hypertension) گفته می‌شد.
- طبق تعریف فشار خون بالا به افزایش فشار خون سیستولی به بالاتر یا مساوی ۱۴۰ میلیمتر جیوه، فشار خون دیاستولی به بالاتر یا مساوی ۹۰ میلیمتر جیوه و یا یکی از هر دو اطلاق می‌شود[۱].
شیوع
- در آمریکا در حدود ۶۵ میلیون نفر به فشار خون مبتلا هستند. تنها حدود ۷۰ درصد از این افراد از بیماری خود آگاه هستند، فقط ۵۹٪ آنها درمان می‌شوند وتنها ۳۴٪ به نحو مطلوب فشار خونشان کنترل می‌شود[۲].
عوامل خطر ایجاد فشار خون
- نژاد: فشار خون در سیاه پوستان (۳۲٪) شایعتر از سفید پوستان (۲۳ ٪)است و میزان عوارض و مرگ و میر هم در سیاه پوستان بیشتر است [۳].
- جنس مذکر
- مصرف سیگار
- افزایش سن
- زمینه ارثی
- چربی خون بالا
- چاقی
- بیماریهای مزمن کلیوی
- دیابت
طبقه بندی پرفشاری خون در بالغین
در هفتمین اجلاس JNC که در سال ۲۰۰۳ برگزار شد پرفشاری خون در بالغین بالاتراز ۱۸ سال اینگونه تقسیم بندی شد[۴]:
۱. طبیعی :
- فشار خون سیستولی کمتراز ۱۲۰ میلیمتر جیوه و دیاستولی کمتر از ۸۰ میلیمتر جیوه
۲. مرحله قبل از پرفشاری خون
- فشار خون سیستولی بین ۱۲۰ تا ۱۳۹ میلیمتر جیوه و دیاستولی بین ۸۰ تا ۸۹ میلیمتر جیوه
۳. زیادی فشار خون مرحله اول
- فشار خون سیستولی بین ۱۴۰ تا ۱۵۹ میلیمتر جیوه و دیاستولی بین ۹۰ تا ۹۹ میلیمتر جیوه
۴. مرحله دوم
- فشار خون سیستولی بیشتر یا مساوی ۱۶۰ میلیمتر جیوه و دیاستولی بینشتر یا مساوی ۱۰۰ میلیمتر جیوه
تقسیم بندی
پرفشاری خون به دو دسته کلی اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود.۹۵٪ از افراد دارای پرفشاری خون اولیه هستند و فقط ۵٪ از نوع ثانویه می‌باشند.
پرفشاری اولیه
پرفشاری اولیه و یا پرفشاری اساسی (Essential hypertension) به معنای آن است که دلیل پزشکی مشخصی برای ایجاد این بیماری پیدا نشده است.
پرفشاری ثانویه
پرفشاری ثانویه (secondary hypertension) به معنای آن است که فشار خون بالا ناشی از یا ثانویه به عارضه‌ای دیگر، از جمله بیماریهای پارانشیم کلیه (مانند گلومرولونفریت مزمن، پیلونفریت، بیماریهای بافت همبندی، بیماری کلیه پلی کیستیک و اوروپاتی‌های انسدادی)، بیماریهای عروق کلیوی (renovascular disease)، فئوکروموسیتوما، نشانگان کوشینگ، آلدسترونیسم اولیه، هیپرپلازی مادرزادی آدرنال، هیپرتیروییدی، کوارتاسیون آئورت است[۵].
بررسی‌های تشخیصی
در بررسی‌های اولیه بیمار ۳ هدف اصلی دنبال می‌شود[۶]:
- اثبات و تعیین مرحله پرفشاری خون
- رد علت‌های ثانویه در ایجاد پرفشاری خون
- بررسی میزان خطر بیماریهای قلبی-عروقی و جستجو جهت یافتن ریسک فاکتورها و صدمه به اعضای حیاتی بدن
تست‌های آزمایشگاهی
۱. تست‌های معمول و روتین این گروه از آزمایشات در تمام بیماران انجام می‌شود و عبارتند از[۷]:
- سطح قند ناشتای سرم
- کلسترول توتال
- کلسترول LDL
- کلسترول HDL
- سطح تری گلسیرید ناشتا
- پتاسیم سرم
- اوریک اسید سرم
- کراتینین سرم
- کلیرانس کراتینین
- هموگلوبین و هماتوکریت
- آزمایش ادرار برای تعیین میکروآلبومینوری (microalbuminuria)از طریق نوار ادراری (dipstick)
۲. تست‌های انتخابی این دسته از تست‌ها در مواقع لزوم و به صلاحدید پزشک انجام می‌شود و عبارتند از[۸]:
- اکوکاردیوگرافی
- سونوگرافی شریان کاروتید
- بررسی کمی پروتیین ادراری (Quantitative proteinuria) در صورت مثبت شدن پروتیین در نوار ادراری
- تعیین اندکس فشارخون مچ پا-براکیال (Ankle-brachial BP Index)
- فوندوسکوپی
- تست تحمل گلوکز اگر سطح گلوکز پلاسما بیش از ۱۰۰ میلیگرم در دسی لیتر باشد
- مونیتورینگ ۲۴ ساعته فشار خون در منزل
- اندازه گیری Pulse wave velocity
۳. تست‌های تکمیلی
- بررسی جهت یافتن صدمات مغزی، قلبی و عروقی در فشار خون‌های عارضه دار
- جستجو جهت یافتن علت‌های ثانویه فشار خون وقتی که در شرح حال و معاینه فیزیکی و تست‌های روتین نکته‌های عیر معمول یافت شده باشد. این دسته از تست‌ها عبارتند از[۹]:
- سطح رنین در سرم یا ادرار
- سطح آلدوسترون در سرم یا ادرار
- سطح کورتیکواسترویید‌ها در سرم یا ادرار
- سطح کاتکل آمین‌ها در سرم یا ادرار
- آرتریوگرافی
- سونوگرافی کلیه و آدرنال
- سی تی اسکن
- ام آر آی
معین صراف زاده:منبع کتاب فشار خون بالا ترجمه مانی لطیفی
نشانه‌هایی که وجودشان افزایش فشار خون ثانویه را مطرح می‌کند
√ شروع فشار خون بالا قبل از ۲۰ سالگی یا بعد از سن ۵۰ سالگی √ حملات گرگرفتگی √ نبض تند √ عدم تحمل به گرما √ سطوح خیلی بالای فشار خون (بالاتر از ۱۲۰/۱۸۰ mmHg) √ صدمه به چشمها، کلیه ها؛ یا قلب √ سطح پایین پتاسیم در خون √ صدای همهمه بلند در شکم ( موسوم به برویی) √ سابقه خانوادگی بیماری کلیوی √ پاسخ ناکافی به درمانی که معمولاً باید موثر باشد
درمان
اصول کلی توصیه‌های هفتمین اجلاس JNC در کاهش فشار خون و حملات قلبی عروقی به قرار زیر است[۱۰]:
- کاهش وزن اگر اضافه وزن دارید
- کاهش میزان مصرف الکل (حداکثر ۳۰ میلی لیتر در روز که تقریبا برابر ۷۲۰ میلیلیتر آبجو، ۳۰۰ میلی لیتر شراب، ۶۰ میلی لیتر ویسکی برای مردان و ۱۵ میلی لیتر الکل در روز برای زنان)
- ورزش‌های هوازی (۳۰ تا ۴۵ دقیقه در اکثر روزهای هفته)
- کاهش مصرف سدیم روزانه به کمتر از ۱۰۰ میلی مول در روز (۲،۴ گرم سدیم یا ۶ گرم کلرید سدیم)
- مصرف کافی پتاسیم (حدود ۹۰ میلی مول در روز )
- قطع مصرف سیگار
- کاهش میزان مصرف چربی‌های اشباع شده و کلسترول
درمان دارویی داروهای مقابله با افزایش فشار خون به چهار دسته کلی تقسیم می‌شوند:
۱. دیورتیکها مانند تیازیدها، تریامترن اچ و فورزماید
۲. فلج کننده‌های سمپاتیک مانند داروهای بلوک کننده بتا (آتنولول) یا آلفابلوکرها (پرازوسین)
۳. شل کننده‌های عروق مانند بلوک کننده کانال کلسیم (نیفدیپین)
۴. مهار کننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین(ACE) یا بلوک کننده‌های آنژیوتانسین مانند انالاپریل، کاپتوپریل و لوزارتان
پانویس
- ↑ Merck Manual
- ↑ Merck Manual
- ↑ Merck Manual
- ↑ JNC VII
- ↑ Merck Manual
- ↑ ESC ۲۰۰۷
- ↑ ESC ۲۰۰۷
- ↑ ESC ۲۰۰۷
- ↑ ESC ۲۰۰۷
- ↑ JNC VII
منبع
- ویکی‌پدیای انگلیسی
- کتاب فشار خون بالا، الن روبین، ترجمه مانی لطیفی
- Mark H. Beers.The Merck Manual of Diagnosis and Therapy.۱۸th Edition,2006 .John Wiley & Sons
