یرقان یا زردی (به انگلیسی: Jaundice) یا (icterus) به معنی تغییر رنگ و زرد شدن پوست، صلبیه و غشاهای مخاطی ناشی از بالا رفتن بیلی روبینخون است. بالا رفتن غلظت پلاسمایی بیلی روبین اغلب ناشی از بیماریهای پیش کبدی، کبدی (مانند هپاتیت) و پس کبدی (مانند سنگ کیسه صفرا) است.
زردی نوزادان
زردی نوزادی که ناشی از بالا رفتن بیلی روبین مستقیم یاغیر مستقیم است که نوع غیرمستقیم می‌تواند به کرن ایکتروس بیانجامد ولذا خطرناک است.
آثار یرقان
● یرقان نشانهٔ چیست؟ عوامل مختلفی می‌توانند رنگ زرد به پوست بدهند؛ مثلاً خوردن بیش از حد هویج. اما فقط یرقان واقعی رنگ پوست و سفیدی چشم را زرد می‌کند و حتی ادرار را به رنگ چای در می‌آورد.
این تغییر رنگ در واقع زنگ خطری برای عفونت کبدی یا انسداد مجرای صفرا است. در حالت عادی، کیسهٔ صفرا به‌طور مداوم صفرای تیره‌رنگ برای هضم مواد چربی می‌فرستد.
گاهی یک سنگ صفراوی (که از صدها قطعه کلسترول تشکیل شده است) مجرای صفرا را می‌گیرد و باعث رانده شدن صفرا به داخل جریان خون می‌گردد. رنگ تیرهٔ صفرا خود را در پوست و چشم نشان می‌دهند. یعنی رنگی که باید روده را طی کند وارد گردش خون میشود و پوست و چشم و ادرار را رنگی می‌کند. درد شکم نیز ممکن است با آن همراه باشد.
هپاتیت (یا التهاب دردناک کبد) هم می‌تواند ایجاد یرقان کند.
درمان یرقان
یرقان به‌خودی خود برای سلامت بدن خطر به‌حساب نمی‌آید، بلکه نشانهٔ وجود گرقتاری دیگری است که باید درمان شود. آزمایش کنید. اگر پزشک تشخیص التهاب کبد بدهد، در دوران بیماری باید رژیم غذائی کم‌چربی و پرکربوهیدارت بگیرید. اگر وجود عفونت رد شود، آزمایش‌هائی برای یافتن علت قطع جریان طبیعی صفرا انجام میشود. اگر سنگ یا توموری وجود داشته باشد، باید با عمل جراحی برداشته شود.
مراجعه به پزشک
در ایمن موارد باید به پزشک مراجعه کرد: ▪ پوست و سفیدی چشم زرد شده‌اند.
یرقان خودش یک بیماری نیست بلکه نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای است و بصورت زرد شدن پوست و سفیدی چشم خود را نشان می‌دهد. این عارضه ناشی از وجود ماده زرد رنگ صفرا به اسم بیلیروبین در خون است. این ماده رنگی زمانی تشکیل میشود که گلبولهای پیر قرمز خون بطور طبیعی شکسته و تجزیه میشوند اما وقتی برخی از بیماریها ایجاد شوند این ماده رنگی در خون جمع میشود و رنگ پوست را زرد می‌کند. از علتهای احتمالی یرقان می‌توان به هپاتیت (التهاب کبد)،انسداد یا ناهنجاریهای مجاری صفراوی و انواع مشخصی از کم خونی‌ها اشاره کرد. زردی پوست غالباً همراه با ادرار قهوه‌ایی تیره است و این بخاطر ریزش بیش از حد این ماده رنگی از خون به داخل ادرار میباشد. همچنین ممکن است مدفوع بی‌رنگ شود زیرا این ماده رنگی به اندازه کافی در روده‌ها وجود ندارد تا رنگ مدفوع را تیره کند یرقان در یک سوم از نوزادان در خلال اولین هفته بعد از تولد اتفاق می‌افتد به این نوع زردی یرقان فیزیولوژیک می‌گویند تقریباً در کلیهٔ چنین مواردی بیماری مشخصی عامل آن نیست بلکه فقط بخاطر آن است که کبد و دستگاه گوارش کودک هنوز خود را با زندگی بیرون از رحم عادت نداده است. (مع‌الوصف هرگونه زردی دوره نوزادی را باید به پزشک نشان داد تا توسط وی بررسیها و تصمیمات لازم اتخاذ شود).
میزان خطر یرقان
یرقان باید بطور جدی درمان شود زیرا معمولاً یک بیماری در پس آن نهفته است.
سیر درمان
ابتدا چه کار باید بکنید؟ ۱- رنگ ادرار کودک را از نظر تیره‌گی و مدفوع را از نظر بی‌رنگی غیرطبیعی بررسی کنید.
۲- اگر کودک مریض است و چیزی نمی‌خورد برای آنکه آب بدنش از دست نرود پی در پی به او مایعات بدهید.
۳- تا زمان مراجعه به دکتر نسبت به بهداشت جدی باشید زیرا کودک ممکن است دچار هپاتیت باشد که کاملاً مسری است.
آیا مشورت با دکتر لازم است؟ اگر به یرقان مشکوک هستید و یا کودک زرد و تیره به نظر می‌آید بلافاصله با دکتر تماس بگیرید نوزاد زرد باید توسط دکتر معاینه شود زیرا بیلیروبین اضافی می‌تواند بر اندامها و اعضاء‌داخلی نوزاد آسیب برساند. همچنین باید از نظر بیماری اصلی که یرقان را بوجود آورده است بررسی شود.
دکتر چه اقدامی انجام خواهد داد؟ بیماری اصلی را شناسائی کرده و به درمان آن خواهد پرداخت اگر هپاتیت باشد اقدامات جداسازی وی از دیگران باید بعمل آید. لازم است تا کودک شما بمدت چند هفته یا چند ماه بعد از برطرف شدن بیماری در درمانگاه یا بیمارستان بطور منظم بررسی شود تا از بابت از میان رفتن هرگونه عوارض جانبی مطمئن شوند.
شما چه کمکی می‌توانید بکنید؟ مطمئن شوید که رژیم غذایی مخصوص و دواهای کودک به او داده میشود. با کودک همدردی کنید ممکن است فهم اینکه چرا باید غذاهای مخصوص بخورد برایش دشوار باشد و چند هفته‌ایی احساس خستگی و پریشانی بکند.
منابع
- ویکی‌پدیای انگلیسی
