آندوسکوپی فوقانی که به آن ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی (EGD) نیز گفته می‌شود، با عبور دادن یک آندوسکوپ قابل انعطاف از راه دهان به مری، معده، بولب و قسمت دوم دوازدهه انجام می‌پذیرد.
این روش بهترین راه برای معاینه مخاط بخش فوقانی دستگاه گوارش می‌باشد.
• آندوسکوپی تشخیصی
1- مشخص کردن محل خونریزی قسمت فوقانی دستگاه گوارش
2- خونریزی حاد گوارشي
3- برداشتن نمونه با دید کامل از ضایعاتی که در مطالعات رادیولوژیکی مشخص شده است (زخم‌ها، نقایص پر شدگی و سرطان‌ها و …)
4- ارزیابی در بهبود زخم‌های معده با درمان طبی (زخم‌های پپتیک)
5- ارزیابی دیسفاژی، دل درد، انسداد راه خروجی معده; مثلا درد قفسه سینه بعد از اینکه ارزیابی قلبی منفی باشد و کم خونی فقر آهن بعد از منفی بودن کولونوسکوپی
6- ارزیابی ادینوفاژی
7- نمونه‌برداری برای عفونت (مثل ویروس سیتومگال) یا پاسخ میزبان به دنبال پیوند
8- پارگی Mallory –Weiss كه آندوسکوپی بهترین روش تشخیصی است و خونریزی حاد ناشی از پارگی را می‌توان با تزریق اپی نفرین، انسداد انعقادی، جایگذاری گیره‌های مسدود کننده رگ یا بستن با نوار از راه آندوسکوپ درمان کرد.
9- ریفلاکس معده به مری- انسداد حاد مری
• آندوسکوپی درمانی
1- پولیپکتومی معده، اثنی عشر و مری
2- خارج کردن اجسام خارجی
3- خرد کردن توده‌های فشرده غذا و تفاله‌ها (bezoars)
4- درمان ضایعات خونریزی‌دهنده با درمان مستقیم حرارتی یا تزریقی
5- درمان واریس ازوفاژ (بستن مری یا اسکلروتراپی)
6- جاگذاری لوله‌های غذادهی روده باریک و لوله‌های گاستروستومی از طریق پوست
7- جایگذاری وایر راهنما یا بالون جهت اتساع مری و معده
8- فرو نشاندن تومورهای مري از طریق از بین بردن بافتی (vaporization) یا قرار دادن استنت در مری
• کولونوسکوپی
کولونوسکوپی، استاندارد روتین برای ارزیابی تشخیصی روده بزرگ است. با استفاده از فیبراوپتیک یا نوع ویدئویی کولونوسکوپ انعطاف‌پذیر طویل، هر قسمت از روده بزرگ می‌تواند مورد امتحان قرار گيرد و بدين ترتيب مانورهای درمانی را می‌توان در هر محل انجام داد. با یک سری حرکات دستی هماهنگ، لوله‌گذاری بی‌خطری از پیچ و خم‌های متعدد کولون مقدور می‌گردد.
کولونوسکوپی، معیاری طلایی برای تشخیص بیماری مخاطی کولون است و در مقایسه با تنقیه باریوم يا CT، کولونوسکوپ از حساسیت بیشتری برای تشخیص کولیت، پولیپ‌ها و سرطان برخوردار است.
• کولونوسکوپی تشخیصی
1- غربالگری نئوپلازی کولورکتال، شایعترین اندیکاسیون کولونوسکوپی می‌باشد.
2- ارزیابی نشانه‌ها:
– خونریزی، مخفی یا واضح، خفیف یا شدید
– تغییر در عادات روده‌ای نظیر شروع یبوست جدید یا اسهال مزمن غیر قابل توجیه
– کم‌خونی و خون مخفی در مدفوع
– هماتوشزی خفیف (دفع خون قرمز روشن همراه یا بر روی مدفوع قهوه‌ای رنگ)
3- ارزیابی قبل و بعد از عمل بیماران مبتلا به سرطان کولون
4- باریم انمای غیر طبیعی
5- غربالگری یا نظارت بر تومور در بیماران پر خطر
– کولیت اولسروز یا بیماری کرون طولانی مدت که قسمت عمده‌ای از کولون را مبتلا کرده است.
– سابقه فامیلی پولیپ یا سرطان
– دیورتیکول‌های کولون
– سندروم‌های پولیپوز مانند پولیپوز آدنوماتوز فامیلی یا سرطان کولون غیر پولیپوزی ارثی
– اشخاص با سن بالای 50 سال
• کولونوسکوپی درمانی
1- پولیپکتومی، شایعترین مداخله درمانی در حین کولونوسکوپی می‌باشد.
2- هموستاز ضایعات خونریزی‌دهنده
3- گشاد کردن تنگی‌‌ها
4- خارج کردن اجسام خارجی
5- تخلیه کردن سندرم (ogilrei) یا ولولوس
• سیگموئیدوسکوپی
سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر، مشابه کولونوسکوپی بوده، اما تنها رکتوم و بخشی از کولون چپ قابل مشاهده است (نوعاً تا cm 60 از مقعد)
• موارد استفاده
1- نشانه‌های مربوط به کولون، رکتوم یا مقعد مثل خونریزی، بیرون زدگی یا تورم، درد آنورکتال یا شکم، اسهال یا یبوست یا تغییر اجابت مزاج، خارش شدید
2- ارزیابی قبل از اعمال جراحی آنورکتال
3- نظارت بر پیشرفت یا پسرفت بیماری کولورکتال
4- نمونه‌گیری بافتی برای بررسی آسیب‌شناسی و یا نمونه‌گیری از ترشح برای مطالعه باکتریولوژیک یا پارازيتولوژیک
5- در آوردن جسم خارجی از رکتوم
6- انجام تزریق (تزریق سم بوتولیم در اسفنکتر مقعد در درمان شقاق) 7- درمان موضعی مثل درمان با فرمالین در موارد پروکتیت به دنبال رادیوتراپی گردآوری: نرگس رحمتی زير نظر دكتر اسحاق حسيني (متخصص گوارش)
منبع خبر:مرکزبهداشت و درمان دانشگاه تهران
